محبت به حق تعالی، بغض به باطل را همراه دارد. جان آدمی از همین ملاک و میزان حکایت میکند. هر اندازه که از بغض انسان نسبت به باطل کاسته شود، حکایت از ضعف محبت به حق تعالی میکند و نوعی تناسب و ارتباط تنگاتنگ در این مقام موجود است. از این رو، پروراندن محکم، دقیق […]
انسان ظهور خداست و کمالات خدایی را به صورت ظهوری در باطن خود دارد. انسان استعداد خدایی شدن دارد. خداوند که بر اساس عشق کارپردازی دارد به کسی ذلت، فقر، امکان و نیستی نمیدهد و واژههای یاد شده عامیانه و مبتنی بر باورهای سست کلامی است. هر آنچه حق تعالی به صورت مستقل و ذاتی […]
خدایی از آن خداست، باید بندگی را نیز به خدای تعالی سپرد و دم از هیچ نزد که شرط انصاف نیست در برابر حق داعیهٔ هستی داشت. یک شهر آباد بس است و خرابی عبد حکایت از آبادی حق دارد. بنده نباید در پی آن باشد و بهگونهای عمل نماید که بخواهد امور بر روند […]
از نظر روانشناسی انسان دارای سه فاز و سه نوع حرکت و دارای سه موتور حرکتی است: نفس، قلب و موتور پیشیگرفتگان. نفس محسوسات را درک میکند و قلب است که به امور علمی دست مییابد و پیشیگرفتگان صاحب رویت هستند. بیشتر مردم تنها دارای یک موتور حرکت هستند و از محسوسات یا مخیلات برتر […]
با خدا بودن، آن است که دل به جایی نرود و در جایی نیفتد و جایی او را مشغول ندارد و به جایی نماند و تنها خدا را خواهد و بشنود و دیگر هیچ. همیشه در نماز باشد و در نماز نیز به نماز ایستد و نماز وی یاد حق باشد و دل، هوس غیر […]
آن کس که حقتعالی را انکار میکند، در حقیقت خود را انکار نموده است؛ چرا که انکار حق مطلق در کار نیست و آن کس که اقرار میکند به خود اقرار میکند؛ چرا که اقرار حق مطلق در کار نیست. اقرار و انکار مطلق با عدم برابر است؛ زیرا تصور مطلق را لازم دارد و […]
جمال حق تعالی زیبایی، صفا، مهر، محبت، شور، عشق، لطف، مرحمت و عفو را در پی دارد و جلال حق تعالی قهر، جبروت، غضب، کبریایی، فتنه، مکر، اضلال، عذاب و حرمان را به بار میآورد. با آنکه جلال حق تعالی جمال است و جمال حق تعالی جلال، و با آنکه حق تعالی جمال و جلال […]
انسان خودیتی دارد که از خدا جدا نیست و خدایی دارد که سراسر وجود او را فرا گرفته است، نه بیاوست و نه با او همراه است، نه دور است و نه نزدیکی به حق را احساس میکند، او را نمیبیند و او نیز لحظهای از نظر دور نمیگردد، نه خود میتازد و نه چیزی […]
در عرفان، «تفکر» اصطلاحی خاص است و بر اندیشه در حق و فعل او اطلاق میگردد در صورتی که منتِج باشد؛ یعنی اندیشهورز را به وصول برساند. تقلید در توحید و در اصول دین میتواند مقلد را به حقیقت توحید برساند و این اندیشه که تقلید در اصول دین جایز نیست، برآمده از سذاجت و […]
گفتیم آیات ششم و هفتم سورهٔ حمد در بیان تقسیم مردمان است و انواع متفاوت آنان را بیان میدارد. این دو آیه از چهار گروه بندگان سخن میگوید: «الَّذِینَ اَنْعَمْتَ عَلَیهِمْ»: اِنعامیها، «الْمَغْضُوبِ عَلَیهِمْ»: مغضوبان، «الضَّالِّینَ»: گمراهان و چهارمین گروه، هدایتطلبانی هستند که توسط اِنعامیها به صراط مستقیم اِنعامیها هدایت میشوند، چنانکه میفرماید: «اهْدِنَا الصِّرَاطَ […]
آیات ششم و هفتم سورهٔ حمد در بیان تقسیم مردمان است و انواع متفاوت آنان را بیان میدارد. این دو آیه از چهار گروه بندگان سخن میگوید: «الَّذِینَ اَنْعَمْتَ عَلَیهِمْ»: اِنعامیها، «الْمَغْضُوبِ عَلَیهِمْ»: مغضوبان، «الضَّالِّینَ»: گمراهان و چهارمین گروه، هدایتطلبانی هستند که توسط اِنعامیها به صراط مستقیم اِنعامیها هدایت میشوند، چنانکه میفرماید: «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ. […]
قمار نفسمحوران مستکبر و خودخواه میخواهد تنها «من و منیت» را به کرسی برتری بنشاند؛ قماری که آتش استکبار میافروزد و حس منیت میدهد و برتریطلبی را به غلیان میآورد و خودشیفتگی را رونق بازی قمار میسازد. استکبار قمارباز و غرور او، فخرفروشی میآورد و تکاثری که غیر خود را به هیچ میانگارد. استکباری ظلمخیز […]
با ظهور پدیده انقلاب اسلامی، جنبشی در بیشتر حرکتها ایجاد شد و بنیاد نوینی به صورت کاربردی پیریزی گردید که بخشی از آن، تغییر نگاه به جامعه زنان بود که در برابر چند هزار سال طاغوت، حکومتهای مانرشی، سلطنتطلبانه و استبداد قرار داشت. این انقلاب به جامعه زنان حرکت و پویایی داد. این در حالی […]
عفاف در اسلام امری اصالی و و وجوب پوشش حکمی آلی و برای تامین عفت و پاکدامنی جامعه است. پوشش باید ابزار حفظ عفاف باشد نه آن که تبلیغ پوشش به اشاعه بیعفتی و لجبازی با دین منجر شود. هر گونه خشونتی در این امر ضمن آسیب رساندن به جامعه زنان، به آسیب فرهنگی در […]
زیبایی از آن جهت که زیبایی است و نیز لذت از آن جهت که لذت است هیچ گاه در دین ناپسند دانسته نشده است. هر کسی از هر چیزی لذت نمیبرد، بلکه هر کس از چیزی که مناسب وی است لذت میبرد؛ چنانچه سگ از استخوان و مور از دانه و پشه از قاذورات، و […]
بلاهای طبیعی ناسوت؛ مانند: زلزله، سیل، طوفان، وبا، سرطان و هر خرابی و آسیبی که بر روی کرهٔ خاکی بر آدمی وارد میشود از وجود نوعی بینظمی و نابسامانی در ناسوت حکایت دارد و چنین بلایایی چهره نازکشی ندارد. این بلایا و آسیبها در واقع خالی از هرگونه نظمی است و بینظمی است که […]
در فرهنگ مسلمانی ما، شعار مسلمانی و عنوان افتتاحی آن، شعار عشق است. «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» شعار عاشقی است. شعار نفی خشونت است. شعار ولایت و توحید محض است. کسیکه کمترین خشونت در گفتار و کردار خود داشته باشد، از «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» بیگانه و با الفبای دین و ملاک آن ناآشناست؛ با […]
خداوند در آیات سوره حمد تنها آنچه را که از بندگان میخواهد و نسبت به آن امر دارد یعنی عبادت را آورده است و نتیجهٔ آن را کتمان کرده و فرو نهاده است تا به بندهٔ مومن خود خاطرنشان شود وی باید تنها در پی اتیان امر باشد و به نتیجهٔ آن نیندیشد و برای […]
عبادت با لوازمی که دارد یک باشگاه است. مهمترین نمود این باشگاه، در نماز است. نماز را باید با خود به جامعه برد. کسی که برای مردم فروتنی ندارد و به آنان احترام نمیگذارد، نماز درست ندارد. جامعه تِستر، آزمون سنجش و آزمایشگر درستی نماز است. کسی که نماز و عبادت درست دارد نمیتواند خالی […]
خانهای که به ذکر خداوند آباد است؛ نیروی جاذبهای مییابد که فرشتگان را به سوی خود میکشاند؛ زیرا فرشتگان با ذکر خدا ارتزاق میکنند. خوراک فرشتگان ذکر است و از آن، خوشایند دارند. هرجا بوی خوشِ ذکر معنوی حقتعالی بلند شود، فرشتگان را چونان آهنربایی به خود میکشاند (ر. ک : الکافی، ج ۲، صص […]
داشتن قُوت و غذای باطنی عبادت، ویژگیهایی را میطلبد و مهمترین آن صفای باطن است. کسی که صفای باطن ندارد عبادات را حرام، نجس و کثیف میکند و مرگ خود را پیش میاندازد. ذکر و عبادت، دلی را که صفا ندارد بددل و بدبین میگرداند، از این رو نخست باید با استغفار، زمینهٔ رهایی […]
انسانها به خودی خود پدیدههایی خداگرا و عبادتگر هستند و احساساتشان برای این برانگیخته میشود که طوق بندگی بر گردن نهند. برای همین است که عبادت و بندگی به خودی خود امری ممدوح نیست، بلکه در صورتی که اخلاص به معنای قرب الهی با آن همراه شود، ارزش مییابد. عبادت و بندگی به خودی خود […]
کلید سلامت اقتصاد ایران در دست مردم است و اقتصاد بیمار ایران با بسیج محبتهای مردمی است که سلامت خود را باز مییابد.
دارایی در عالم ناسوت اجر و قرب فراوانی دارد و دلیل شکست و زمینگیر شدن دستهٔ فراوانی میشود و بهخاطر اهمیت و موقعیتی که در دنیا دارد در برخی آیات، مقابل و عدل «نفس» و جان مقدم بر آن قرار گرفته است. امکان جهاد بهوسیلهٔ مال دلیلی است بر کارایی مهم مال و پول در […]
خداوند نسبت به «شرک» واکنش سریع دارد و با آن بسیار قاطعانه نیز برخورد مینماید. اگر کسی به غیر خدا تکیه کند، خداوند امید او را از وی ناامید میکند. اگر کسی به مال، پست و مقام یا خوبیها اعتماد کند و از خداوند غفلت داشته باشد، خداوند این امکانات را از او میگیرد و […]
عشق در صورتی امکان بروز و توان جلا یافتن مییابد که فرد دارای قدرت مالی و اقتصادی باشد و بتواند برای عشق خود هزینه کند. صرف پول برای عشق هم به جلا و شکوفایی عشق میانجامد و هم زبانی برای ابراز عشق باطنی است. افزون بر این، فقر و ناداری یا ضعف مالی، دل را […]
علم و ثروت دو حقیقتی است که اگر از هر یک حرکت شود به دیگری دست یافته میگردد. اگر ثروت و سرمایه را داشتن امکانات و دارایی اعم از پول، املاک، زن و فرزند بدانیم؛ علم، عقل، سواد و هنر نیز جزو دارایی و ثروت است. بخشی از دارایی هر کسی را علم، اطلاعات و […]
«بـِ» بسم الله «حرف بسط» است. حرف «بـِ» از اسم الهی «بسط» مشتق میشود و اصل این حرف از اسم گرفته شده است و چنین نیست که تمامی حروف جامد باشد. همانطور که حرف «الف» و «همزه» از فَتْح و مشتق از آن است. «بـ»از حروفی است که از اسما گرفته میشود و ما آن […]
هیچ اسمی در قرآن کریم به اندازهٔ «اللَّه» تکرار نشده است و بنا بر آمار المعجم بیش از ۲۵۰۰ مرتبه در قرآن کریم آمده است. البته اسم «اللَّهُمَّ» و «إِلَه» را نیز باید «اللَّه» به شمار آورد. در این صورت، موارد آن به بیش از ۲۷۰۰ مرتبه میرسد. به آن باید موارد به کار رفتهٔ […]
کسی میتواند به حقیقت عشق وصول داشته باشد که دارای دو ویژگی باشد: یکی آنکه فرد در تمامی زمینهها با خود، با مردم با خدا «صدق» و راستی داشته باشد. صدق یعنی این که شخص خودش باشد و بازیگری نکند و ماسک بر چهره نزند و خود باشد که زندگی میکند. چنین کسی نمیتواند نفاق، […]
در میان پدیدهها، این آدمی است که میشود عاشق نباشد؛ یعنی خود نباشد و به نفاق، سالوس و ریا گرفتار آید و نیز این آدمی است که غیر به جای حق تعالی میگذارد و دیگری را خواهان میشود. این آدمی است که میتواند عشق را آلوده کند. اگر آدمی عشق به غیر داشته باشد، میشود […]
قادر متعال به توان تام خود و به حرکت وجودی و ایجادی خویش، تمامی پدیدهها را عشق و شوقی جبلی داد. بر این اساس، هیچ سکون، رکود، جبر و قسری در کار نیست. جبلی و عشق است که آب و آتش را حیات میدهد، خورشید و ماه را نور میبخشد، هستی را روشن میدارد و […]
بازداست توسط ساواک برای من بسیار اتفاق میافتاد و هر بار به نوعی دنبال میشد. ساواک هر وقت میخواست هر کسی را میگرفت و حساب و کتابی نداشت. جنگ و گریز فراوان داشتم و بسیار میشد که مورد تعقیب و بازداشت بودهام اگرچه آنان مرا کمترین زمان نگاه میداشتند؛ زیرا بازداشت ما موجب بههمریزی درسهای […]
گزینش نیروهای انقلابی برای آموزش بیشتر با ما بود. هسته مرکزی انقلاب که از طریق برادر آقاي خميني جناب آقای هندی – که برای جامعه گمنام است – و جناب آقای پسندیده با آقاي خميني ارتباط برقرار میکرد، کسی را میپذیرفت که مورد تایید من باشد. مسوول گزینش افراد برای ماموریتهای خاص نیز بودم و […]
هدف اصلی از صوت، صدا، حروف و کلمات رساندن معناست و خداوند به انسان قدرت سخن گفتن و ادای کلمات را به عبث نداده است. برای استفاده از کلمات و کلام، دلالت وضعی لازم است؛ البته دلالت منحصر به حروف و کلمات نیست، بلکه میتواند طبعی یا عقلی نیز باشد؛ اما دلالت وضعی از نظام، […]
موضوع دانش موسیقی، صوت است. صوت گسترهای از صوت حق دارد که نمونهای از آن، وحی پیامبران است. صوتهای بدیع ملکوت که عارفان با سماع معنوی به استقبال آن میروند، نمونهای دیگر از صوت است. صوت در طبیعت، جلوهها و چهرههای بی شماری دارد. صدای خوش و آرامبخش شُرشر آبشار و نوای دلنشین و مستانهٔ […]
تناسب و هماهنگ بودن اجزای تالیفی صوت و موسیقی، علت پدیدار شدن نیکویی و حسن و خوشایند بودن آن میگردد. برای نمونه، خط نیکو آن است که واوها و میمهای آن تناسب داشته باشد و شعر نیکو، واژگان و معانی آن دارای تناسب است. حیوان نیز در صورتی متناسب نامیده میشود که اعضایی هماهنگ داشته […]
دانش موسیقی محصول عشق و هنر است. عشق، علت فاعلی موسیقی و تولید صدای محبوب و موزون است و این دل عاشق است که سخن خویش را در قالب موسیقی بیان میدارد. هنر، چهرهٔ ابزاری و علت مادی برای تولید صوت موسیقایی است. گفتهاند موسیقی از «موسی اقاس» است. «موسی» نام یکی از «رب النوع»های […]
موسیقی در مرتبهٔ احساس نفس مینشیند. از همین رو موسیقی بر تخیل و توهم آدمی موثر است. اگر کسی موسیقی را به کلی ترک کند، ذهنی خشک و احساسی مرده خواهد داشت. موسیقی در بخشیدن احساس به آدمی همانند رکعات نماز در فواصل مختلف شبانهروز است. خداوند هفده رکعت نماز را بین روز و شب […]
عشق، هنرزاست. عاشق وقتی از عشق، نشاط میگیرد، هنرمند میشود. خوانندگی، نوازندگی، بازیگری تا یک دیدوبازدید ساده و سلامی گرم و دوست داشتن هنر و هنرمند، همه از نشاط عشق پدید میآید. ما در بخش رنگ عشق، از رنگ ساده عشق میگوییم؛ رنگ سادهای که عطر صفا دارد؛ رنگی ساده که با هر کسی مینشیند […]
چیزی که در سراسر زندگیام بیهیچ کم و کاستی مرا همراهی میکند و از اولین واژههای زود آشنای طفولیتم بود، عشق بود و عشق بود و عشق. شوق، سوز، درد، هجر، غم، صفا، محبت و مهرورزی از اولین واژههایی بود که از اولین روزهای توجه و ادراکم با خود دارم و لحظهای دور از […]
پیش از پیروزی انقلاب اسلامی کتابی راجع به انقلاب نوشتهام که در آن جامعهشناسی مردم ایران را آوردهام. تحلیل جامعهشناسی من این بود که یک مملکت نمیتواند دو رئیس داشته باشد و بهطور حتم باید یکی کنار برود. در ایران، هم «سلطنت» و هم «روحانیت» وجود داشت و این دو نمیتوانست با هم حکومت کند […]
آدمی نباید خود را به غیر حق مشغول دارد هرچند صفا و معنویت باشد؛ چرا که شیاطین میتوانند منظرههای بسیار باصفا در دید فرد قرار دهند. برخی از شیاطین جمال دارند و همان را به عنوان بهشت برای فردی که رو به رشد است میگشایند تا به آن مشغول شود و از حق باز ماند. […]
کسی به وادی محبت قدم میگذارد که مصیبتها، سختیها و مشکلات یکی پس از دیگری بر او وارد شده باشد و هنوز درد مصیبتی او را رنج میدهد که مصیبت بعدی بر او وارد میشود و از یک وادی پر مصیبت و پر درد که سالها طول کشیده است بگذرد. او با درک درد مصیبتهای […]
کسی که حیث ظهوری خود و پدیدهها و خیر آنها را میشناسد به یقینی میرسد که حکمت را به او ارزانی میدارد. حکمت مبتنی بر یقین است. حکمت استحکام را میطلبد و استحکام بدون یقین شکل نمیگیرد. استحکام و یقین از معرفت حیث ظهوری پدیدهها و فعل نیکو و خیر که مبتنی بر آن است […]
دعا و طلب ، سلاح مومن و کهف و پناهگاه او دانسته شده است. باید این حقیقت را دریافت که «خواستن» و طلب، امری تخصصی است و باید شیوهٔ «طلبیدن» را آموخت. در روایت، دعا اسلحه و پناهگاه مومن معرفی شده است و این امر جایگاه دعا را میرساند. سلاحی که مومن را در مقابل […]
«اَمَّا السَّفِینَهُ فَکانَتْ لِمَسَاکینَ یعْمَلُونَ فِی الْبَحْرِ فَاَرَدْتُ اَنْ اَعِیبَهَا وَکانَ وَرَاءَهُمْ مَلِک یاْخُذُ کلَّ سَفِینَهٍ غَصْبا»( کهف / ۷۹). ـ اما کشتی از آنِ بینوایانی بود که در دریا کار میکردند. خواستم آن را معیوب کنم؛ چرا که پیشاپیش آنان پادشاهی بود که هر کشتی درستی را بهزور میگرفت. بیان: این آیه از وجود […]
شخصیت و ساختار حیث ظهوری آدمی متاثر از نحوهٔ زندگی در ناسوت بهویژه زندگی خانوادگی و محیط اجتماعی است. از شرایط موثر بر آن زندگی در عافیت، رفاه، اسراف و تجملگرایی یا در شرایط سخت و با فقر و تهیدستی است که نوع اندیشه و میزان پایداری و توان استقامت را متفاوت میسازد. محدودیتهای زندگی […]
اهمیت استاد در زندگی و در آموزش عشق چنان است که اگر کسی بخواهد به عشق به عوالم مالکوتی بر شود، حافظان ملکوت نگاه میکنند که استاد وی چه کسی بوده است. در سلوک نیز کسی میتواند اهل غیب شود که برای آن عوالم روشن باشد از چه کسی دستور گرفته و چه کسی او […]
انسان هویتی غیبی و باطنی دارد که متصل به خداست و خدایی دارد که سراسر وجود او را فرا گرفته است، نه بیاوست و نه با او همراه است، نه دور است و نه نزدیکی به حق را احساس میکند، او را نمیبیند و او نیز لحظهای از نظر دور نمیگردد، نه خود میتازد و […]
چیزی که در سراسر زندگیام بیهیچ کم و کاستی مرا همراهی میکند و از اولین واژههای زود آشنای طفولیتم بود، عشق بود و عشق بود و عشق.
انسان برای نخستین بار در عالم ذرّ علم زندگی در ناسوت را آموزش دیده است. عالم ذر دورهای آموزشی موقت است که انسان را برای ورود به عالم ناسوت و زندگی در آن تحت تعلیم قرار میدهد و آماده میسازد. این دوره آمادگی برای برخی نوزادان که به دنیا میآیند هنوز خاطرهانگیز است اما […]
عدالت یکی از مسایل زیربنایی و بسیار مهم در فلسفه حقوق است. بحث از انواع حکومتها مبتنی بر دانستن چیستی عدالت است؛ زیرا تا معنای عدالت دانسته نشود، نمیتوان حکومتی طراحی کرد که عادلانه باشد. بحث عدالت، در پیشینه خود فلاسفه یونان را دارد. افلاطون در کتاب «جمهور»، عدالت را به «وضع شیء در موضع […]
خانهای که به ذکر خداوند آباد است؛ نیروی جاذبهای مییابد که فرشتگان را به سوی خود میکشاند؛ زیرا فرشتگان با ذکر خدا ارتزاق میکنند. خوراک فرشتگان ذکر است و از آن، خوشایند دارند. هرجا بوی خوشِ ذکر معنوی حقتعالی بلند شود، فرشتگان را چونان آهنربایی به خود میکشاند (ر. ک : الکافی، ج ۲، صص […]
تاویل امور و یافت باطن و راهیابی به حقایق عالم و وصول به معارف و حقایق عینی، در صورتی که دارای ضوابط خاص خود باشد و شرایط اساسی و حدود نوعی آن محفوظ بماند، از بهترین راههای کشف باطن قرآن کریم است و گذشته از آن که منع شرعی و عقلی ندارد، از برترین راههای […]
آیا مدرسه حکمت گرایان شاگرد دیگری میپذیرد یا خیر و آیا ایشان تحمل آموزش را دارند یا خیر؟ حضرت موسی با آن همه زحمت و سختیهای مختلف، خود را به جناب خضر (حکمت گرا) رسانید و متابعت و پیروی خویش از وی را بعد از درک حضور وی اعلان نمود و «هل اتبعک علی ان […]
با آن که وصول به مقامات باطنی و مراتب کمال اولیای غیب و بندگان وارسته الهی مشکل است؛ اما امری ممکن و شدنی میباشد و این سخن و بلکه عدم امکان تحصیل معرفت و نوعی وصول، بهخصوص برای کسانی که در بند ظاهر امور گرفتارند و غرق باده غرور و مست از منیت و خودنمایی […]
مرز میان عالمان ظاهر و اولیای باطنی چیست و چه کسانی را میتوان اهل ظاهر دانست و معیار تشخیص اهل باطن از اهل ظاهر چه امری میباشد؟ و ویژگیها و خصوصیات این دو قشر عمده علمی و معنوی کدام است و چه مراتبی میان این دو گروه میباشد و صفات و حالات هر یک چیست […]
امدادهای غیبی برای چه افرادی پیش میآید و چه کسانی مشمول چنین عنایات خاص الهی میگردند؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت: بهطور کلی تمام مواردی که مورد توجه چنین افراد غیبی قرار میگیرد و امدادهای غیبی شامل حالشان میشود را میتوان تحت عناوین اضطرار، استضعاف و مظلومیت افراد قرار داد. سوز و آه […]