علت انحراف شیطان یک نظر وجود دارد که علت انحراف شیطان ناری بودن او بود چرا که ناریها استبعاد دارند. این حرف درست نیست چرا که همه اجنه ناری بودند پس همه آنها باید کافر باشند و حال آن که ما جن مومن هم داریم. در قرآن کریم آمدهاست: «خلق الجان من مارج من النار» […]
علم دوستی اجنه و فرشتگان در این روایت آمده است فرشتگان نسبت به خواهان علم محبت دارند و پرهای خود را برای او میگسترانند. باید دانست ملایک و جنیان از علم لذت میبرند. علم برای آنان مزه، بو و نسیمی دارد که حتی اجنه کفر را نیز به سوی خود میکشاند، زیرا از نسیمی که […]
عقل؛محدوده شریعت و نفس مانع آن بیان شد که محدوده شریعت، عقل و شرط آن بلوغ است، پس کسی که زیر پرچم شیطان رفته و نفسانیت همه وجود او را فرا گرفته است شریعت را نمیشنود، نمیبیند و درک نمیکند تا به شریعت عمل نماید و این شخص یکی از یاران شیطان و کمککار اوست […]
زندگی کردن اجنه در ناسوت صور جنیه مقید به مظاهر ناریه هستند. انسان به ظهورات ناسوتی است، که در ظرف ناسوت همین جن هست و انسان: «من الجنة و الناس اجمعین» اینها هر دو صور ناسوتی هستند ولی یکی صور ناسوتی مزاجی است دیگری صور ناسوتی مثالیاست بهاصطلاح اجنه صورت و حقیقت و همه چیز […]
شیطان با نفس است که فرمان میراند. آنکه نفس خود را به زیر حکومت عقل میآورد، شیطانِ خود را عقلانی میسازد و شیطان را زیر پرچم خود نوازش میکند. همچنین نفس، عقل و دل میتواند از شیطان فرمان گیرد. کسی که نفس، دل و عقل را مقهور شیطان نموده است، با هر سه در خدمت […]
بحث شیطان یک بحث بسیار سنگینی است و شیطانشناسی خود یک فن است متاسفانه مسلمین با این که راجع به شیطان بسیار هم تبلیغ کردند ولی شیطان را گم کردند و مثل آمریکا شد شیطان از بس که از آمریکا تبلیغ کردیم تبلیغات علیه آن شد و همه آمریکایی شدند یا مثلا آن قدر لعنت […]
تعبیر شهاب سنگها به رجوم شیاطین در آسمانها خبرهایی هست که برخی میخواهند آن را دزدیده گوش دهند: «إِلاَّ مَنِ اسْتَرَقَ السَّمْعَ فَأَتْبَعَهُ شِهَابٌ مُبِینٌ»(۱)؛ مگر آن کسی که دزدیده گوش فرا دهد که شهابی روشن او را دنبال میکند. خبرهایی که بسیاری از انسانها از آن آگاهی ندارند و بعضی از جنیان به قصد […]
جلسه ۳۰ : آغاز خلقت آدم, ملک, جن, شیطان و ابلیس پیشتر عرض شد که در آغاز میبایست بحث را از لحاظ مفهومی دنبال کنیم تا بتوانیم پس از آن وارد مباحث جدیتر، علمی و حقیقی بشویم. در اینجا این پرسش پیش میآید پس از مفهوم باید از کدام بحث شروع کنیم: جن و شیطان، […]
جلسه ۲۹ : واژه شناسی «آدم» عنوان آدم به علت اسم اولی بودن به انسان و بشر تقدم دارد. آدم معنای گوارایی دارد. برای واژه آدم دو فرهنگ لغت را بررسی نمودیم: یکی فرهنگ معین که آن را آورد اما معنا نکرد و دیگری فرهنگ عمید که از آدم سخنی به میان نیاورد اما واژه […]
پس از مباحث گذشته دو عنوان دیگر باقی میماند که قرآن نیز به آن اهتمام دارد: ۱ـ آدم و ۲ـ بنیآدم. آدم نسبت به بشر و انسان زمینه اولی دارد. بنیآدم نیز بیان نوع در مصداق است که ۲۵ بار در قرآن کریم آمده که البته ۱۷ بار آن آدم است. بنابراین ۸ بار بنیآدم […]
آنچه که قرآن نسبت به انسان توجه داشته اما مورد غفلت عرف علمی شده است این است که عنوان انسان و بشر چیزی جز استعداد گسترده نیست اگر چه فعلیت این استعداد در جهت کمال، خیریت و سعادت نیست. اگر انسان از منظر دین راه صلاح را پیش بگیرد به سعادت میرسد و ارزش به […]
پس از بحث انسان نوبت به بشر میرسد. بشر در مقابل انسان است یعنی ظرف ظاهر، صورت، شکل و جثه است. اگر انسان را باطن و استعداد قرار بدهیم، بشر ظاهر و فعلیت است؛ البته این فعلیت در جهت خَلقی است نه به لحاظ خُلقی. در اینجا ذکر دو مطلب مهم است: ۱ـ بشر یعنی […]
عناوین اِنس، انسان ، آدم و بشر گر چه مصداق واحد دارند اما خصوصیات متفاوت نیز دارند. همانطور که پیشتر گفتیم اُنس همان الفت بین شی و شی دیگر است. گاهی هر دو شی دارای عقل و احساس هستند و گاهی هم تنها شی مبدا. بی عقل و احساس ممکن نیست و دست کم باید […]
پس از بحث جن، ملک و شیطان، نوبت به انسان میرسد. مانند مباحث گذشته برای انسان نیز باید ما هو ، هل هو و اثبات حقیقی پرداخته شود. در جن و ملک ماهو، هل هو و لمن هو داشت ولی در مورد انسان هل هو یعنی هست یا نیست مطرح نیست چون وجود انسان مورد […]
حالا وقت آن رسیده است که بحث ملائکه و عالم آنها را از منظر مأثورات یعنی قرآن، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه مورد بررسی قرار دهیم. قرآن ملائکه را به عنوان وجودات ذوالعقول معقول اولی خارجی مورد خطاب قرار میدهد نه یک امور ذهنی و اتصافی. در سوره آل عمران آیه ۳۹ «فنادته المائکه و […]
نکتهای که پیش تر هم گفته بودیم آن بود که صرف خواندن فلسفه و عرفان برخی از مباحث را روشن نمیسازد چون هر بحثی خصوصیت خود را دارد و باید در ظرف خودش از آن بحث شود تا بتواند موقعیت خود را بدست آورد. همانطور که گفتیم در تمام مباحث عرفانی بحث از اسماء الحسنی […]
همانطور که در مباحث گذشته مطرح کردیم یک حرف این شد که ائمه معصومین، خمسه طیبه و آقا رسول الله (ص) افضل المخلوقین هستند. ممکن است برخی این مطلب را که در باب ولایت بحث میشود انکار کنند یا دست کم بگویند به علت سنگینی بحث ما این مطالب را درک نمیکنیم. گاهی هم مسایل […]
پس از مباحث مفهومی مُلک، ملکوت و ملائکه در قسمت گذشته به قرآن کریم رجوع کردیم که با توجه به عظمت و خصوصیات ملائکه دریافتیم که لزوم باورداشت به ملایکه جزیی از ایمان است و ایمان بدون اعتقاد به وجود فرشتگان، کامل نمی گردد. با وجود اهتمام قرآن به عظمت، اهمیت، صفات و آثار ملائکه، […]
حرف ما این شد که عوالم وجودی و موجودات عالم تعدد مرتبه به تفاوت ظهورات دارند و تباین میان آنها نیست. موجودات میتوانند از عالمی به عالم دیگر و از مرتبهای به مرتبه دیگر با بیان خصوصیات و توان خروج حرکت داشته باشند. پس وجودات نوری، ناری و ترابی یعنی ملک، جن و انسان با […]
دو نکته در رابطه با جن مورد اهمیت است: ۱- هویت جن چیست و ۲- جن در چه مرتبه نزولی قرار دارد یا در کجای خلقت است؟ باید هویت یا ذات جن را شناخت و مرتبهاش در ظرف نزولی کجاست. همانطور که قرآن میفرماید هویت جن ناری است و ترابی یا نوری نیست. نسبت به […]
حرف ما این شد که جن از لحاظ معنا و مفهوم جهت ستری، جلالی ونزولی نسبت به ملکوت را دارد؛ جن ناری است و به آن روحانی گفته نمیشود؛ جن لحاظ نفسی دارد و لحاظ عقلانی در آن مغلوب است. این مانند آنست که میگویید لحاظ عقلانی در مرد و لحاظ احساسی در زن غالب […]
امیدواریم که در مورد مطالب گفته شده درگذشته توجه کافی فرموده باشید. علاوه بر تقسیم بندی جناب راغب که اساس درستی نداشت، دسته بندی دیگری نیز وجود دارد که آن هم دارای اشکال است. ایشان میفرماید «و قیل و للجنّ بعض الروحانیین» یعنی جن برخی از روحانیین است. متأسفانه آن هم بی دلیل است و […]
فرمایشات جناب راغب در مفردات در گذشته مطرح گردید و اشکالاتی چند نیز به ایشان گرفته شد که حاکی از شناخت نادرست ولی از جن، ملک و انسان بود. گذشته از این ایرادات، ادراک حرفها برای ایشان و امثال ایشان چندان ملموس نبوده است. ایشان جن را یک چیز پنهانی از حواس میداند مانند شب […]
پس از مبحث شیطان و ابلیس، جای آنست که از ذوات سخن بگوییم که عنوان جن و انس است. وقتی میگوییم انس، مراد نوع انسان است اما وقتی میگوییم جن، مراد موجود ذوالعقولی که مقابل انسان است. بین جن و انس از لحاظ مفهوم و مصداق تفاوت هست. وقتی میگوییم جن یک عنوان عام است […]
جناب حق تعالی کسی را شرور و خبیث مخلوق خود قرار نداده است؛ ابلیس، ابلیس زاییده نشده است گرچه استعداد به ظرف نفس شرارت را دارد که اصل شرارت کمال نفس است چه در انسان و چه در جن. در واقع این اقتدار نفسانیت که میتواند طغیان کند کمال است. فعلیت طغیان نقص است. اگر […]
همانطور که عرض شد ابلیس واژهای غیر عربی و معرب است اگر چه ابلاس به معنای یأس از باب افعال در عربی موجود است. فعل مجرد ازآن نداریم اگر چه اسم بلس به معنای بی خیر، نا امید و مخلوط در عربی وجود دارد. هر چند ابلیس مشابهت لفظی و معنوی با ابلاس دارد هیچ […]
همانطور که عرض شد معانی و مفاهیم شیطان، جن و انس باید روشن شود. تا اندازهای پیشتر واژه شیطان را دنبال کردیم و اکنون مایلیم ابلیس را بررسی کنیم. ادعای ما این hست که ابلیس اسم نیست بلکه وصف است. از یک جهت وصف خاص است و از جهت دیگر وصف عام است. ابلیس وصف […]
جناب آقای تهرانی در کتاب جن و شیطان از المنار نقل میکند «جن و شیطان میکروب نیستند» در واقع حرف او این است که عبده میگوید «جن و شیطان میکروبند». اصل عبارت این است که امیرمؤمنین(ع) فرمود «از قسمت شکسته و دستگیره ظرف آب نخورید زیرا شیطان در آن قسمتها مینشیند.» اینگونه روایات و روایات […]
سه عنوان را در بحث شیاطین نباید به هم آمیخت گرچه با هم تقارب، همخوانی و در جهاتی اتحاد دارند: ۱- عنوان شیطان، ۲- عنوان ابلیس و ۳- جن. بنابراین جن، ابلیس و شیطان یکی نیست. ابتدا از شیطان شروع کردیم که وصف عام جن و انس است و به غیر ذوالعقول شیطان گفته نمیشود؛ […]
تاکنون دو بحث را به قوت دنبال کردیم: ۱- ریشه شیطان از شطن به معنی بَعُدَ است و شیطان یک نوع واحد مثل جن تنها یا انس تنها نیست که از ذات حکایت کند بلکه از فعل است چون ایرادی ندارد که انواع متعدد فعل واحدی داشته باشند و ۲- در زبان قرآن و مأثورات […]
ما در این قسمت تعاریف عمده کتابها در مورد شیطان را به نقد میگذاریم چرا که این تعاریف خالی از اشکال نیستند.
در ادامه بحث جلسه قبل درباره ریشه واژه شیطان به کتاب لسان العرب میرسیم که در جلد ۱۳ همان دو قول را نقل میکند و میفرماید «الشاطن الخبیث و الشیطان فیعال من شطن اذا بعد فی من جعل نون اصلاً و قولهم الشیاطین دلیل علی ذالک» یعنی جمع شیطان که در شیاطین میآید دلیل بر […]
در گذشته سعی کردیم بین دولت رحمان و شیطان یک مقایسه آماری داشته باشیم اما اکنون قصد داریم بحث شیطان را از لحاظ مفهومی هم دنبال کنیم. برای فهم هر حقیقتی، فهم الفاظ و معانی لازم است. ادبیات و فرهنگ هر جامعه موقعیت ارزشی آن جامعه است. لذا برای فهم بهتر مطالب باید ببینیم این […]
در یک مقایسه اجمالی و کمّی از اسماء الهی و شیطان میتوان دریافت که خداوند در تمامی سطوح، اسماء و صفات به طور ذاتی، صفاتی و فعلی از اقتدار برخوردار است اما شیطان تنها در ظرف نفوس و حظوظ نفسانی اقتدار دارد.
در بحث شیطان باید گذشته از مفهوم و مباحث نظری، اهتمام به وصول حقیقت دینی حق و موجودات ربوبی و هویت شیطان داشت. با آنکه شیطان وسعت میدان دارد،قوت و توان ندارد و در مقابل حقیقت و اولیاء کمل، وارستگان آدمیان، شیطان ضعف خود را نشان میدهد اما شیطان نسبت به ضعفا توانمند است. قدرت […]
در رابطه باهستی و موجودات عالم، تقسیمات، جهات و چینشهای خاصّی مطرح است: عوالم، انواع موجودات و مراتب و خصوصیات هر یک از آنها. مثلاً میگوییم عناصر، اولین اجزای عالم ماده و ناسوت است. با ترکیب این عناصر، جمادات، نباتات و حیوانات بدست میآید. حیوان خود یکی از اجزای لا به شرطی انسان است. وقتی […]