منبع: علوم و نظرگاه‌های شاخص (جلد سوّم)
نخستین اصلی که از مظاهرِ نمایانِ قانون جذب می‌باشد و البته در پیش‌گیری و درمان جلوه دارد، قانون تخلف‌ناپذیر مکافات هوشمندانهٔ طبیعت می‌باشد. زمینی که بر روی آن زندگی می‌کنیم، طبیعتی هوشمند و آگاه و دار پاداش‌ها و مکافات تمام کرده‌های خوب و بد آدمی است. آدمی در این دنیا از هر دستی که دهد، از همان دست باز می‌ستاند و آن‌چه را به دیگران روا می‌دارد، طبیعت آگاه و باشعور، همان را به آدمی می‌نمایاند. برای نمونه کسی که در کارها به خود یا به دیگران سخت می‌گیرد، دنیا به او سخت می‌گیرد و دچار ناملایمات و وسواس می‌گردد. هرگز کسی را یارای گریز از ناز شستِ چنین طبیعت آگاهی نیست. با آن که چنین واقعیت روشنی، در دل هر ذره‌ای سوسو می‌زند، گویا کسی را یارای ادراک کامل آن نیست. مکافات هوشمندانهٔ طبیعت از رموز دنیای طبیعی به شمار می‌آید. قانونی فراگیر که ذرّه ذرّهٔ پدیده‌های هستی را در خود دارد.
در نظام طبیعت نمی‌شود که گندم از گندم نروید، جو ز جو. هرکسی هرچه بکارد، همان درو می‌کند. هر کاشت و داشتی همان را برداشت دارد. قانونِ کمین‌گاهِ انتقام و جزا و مکافاتِ کردار خوب و بد آدمی و تمامی نمودهای هستی، بسیار دقیق و هوشمندانه عمل می‌کند و کم‌ترین خبط و خطایی ندارد. محال است کسی و چیزی بتواند از چنگال تند و تیز و سفت و سخت مکافات و کمین‌گاه طبیعی جزای کردار بگریزد. نظام جزا و مکافات طبیعی دیر و زود دارد، ولی هرگز سوخت و سوز ندارد؛ خواه امروز باشد یا فردا، امسال یا سال‌های دیگر؛ در دریا یا صحرا و در دل تاریکی‌ها باشد و یا در دشت و روزنه‌های روشن گیتی، هر دستی، دستی را طلب می‌کند و هر عملی بازتابی دارد و هر کرده و عملی جزا و مکافاتی را می‌زاید.
طبیعت آگاه، گاه پدیده‌ای را به بازی می‌گیرد و با آن که در تور و صیدِ جزا چیزی و کسی را قرار می‌دهد، او را آرام آرام و ناخودآگاه به نتایج کردارش می‌رساند؛ بی آن‌که فهم و درک نزدیکی از وضعیت و حال خود داشته باشد. کم باشد یا بیش، سیل باشد یا قطره، قرار باشد یا اضطراب، خوب باشد یا بد، همه و هرچه را که باشد به خود و حتی به دیگران، از نسل، طایفه، قوم و ملّت گرفته تا فرزند، عیال، کفش و کلاه آدمی، همه را می‌نمایاند و هیچ ذرّه و درّه‌ای از این قانون به‌دور نمی‌باشد. بازار عمل و مکافات بی‌وقفه گرم است و صحنهٔ نتیجهٔ هر فعل و کرده‌ای محقّق می‌گردد. همان‌طور که آدمی عمل می‌کند با او عمل خواهند کرد و از هر دست که بدهد، از همان دست خواهد گرفت. کسی که می‌خواهد از بلایا و آسیب‌ها نهایت ایمنی را داشته باشد، زیستی انسانی، طبیعی، علمی و الهی دارد و بر کسی و چیزی حتی خود ظلمی روا نمی‌دارد.
منبع: علوم و نظرگاه‌های شاخص (جلد سوّم)
