گوشه‌های دستگاه دشتی

منبع: آموزش مقامات موسیقی ایرانی ( دستگاه‌ها و گوشه‌ها و تحلیل فلسفی و درمانی نواها و آهنگ‌ها )

گوشه‌های دستگاه دشتی

۶۰۹

بوسلیک

وزن عروضی: مستفعلن مستفعلن مستفعلن فَع

مفعول مفاعیل مفاعیل فَعَل

ــ ــU ــ / ــ ــ U ــ / ــ ــ U ــ / ــ

بحر: هزج مثمن اخرب مکفوف مجبوب

ای در تو عیان‌ها و نهان‌ها همه هیچ

پندار یقین‌ها و گمان‌ها همه هیچ

از ذات تو مطلقا نشان نتوان داد

کآنجا که تویی بود نشان‌ها همه هیچ

۶۱۰

پروانه

وزن عروضی: مستفعلن مستفعلن مستفعلن فَع

مفعول مفاعیل مفاعیل فَعَل

ــ ــU ــ / ــ ــ U ــ / ــ ــ U ــ / ــ

بحر: هزج مثمن اخرب مکفوف مجبوب

حق جان جهان است و جهان جمله بدن

اصناف ملائک قوای این تن

۶۱۱

پروانه

وزن عروضی: مفاعلُن فَعَلاتن مفاعلن فعلن

U ــ U ــ / U U ــ ــ /U ــ U ــ / U U ــ

بحر: مجتث مثمن مخبون محذوف

جمال یار ندارد نقاب و پرده، ولی

غبار ره بِنِشان تا نظر توانی کرد

۶۱۲

حزین

وزن عروضی: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن

ــ U ــ ــ / ــ U ــ ــ / ــ U ــ ــ / ــ U ــ

بحر: رمل مثمن محذوف

هرکه غرق بحر وحدت شد، خبر دارد ز ما

ورنه حال ما چه داند هر که او بر ساحل است

۶۱۳

حزین

وزن عروضی: مستفعل مستفعل مستفعل فَع لُن

ــ ــ U U / ــ ــ U U / ــ ــU U / ــ ــ

مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (عروض سنتی)

بحر: هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف

ما از تو نداریم به غیر از تو تمنا

حلوا به کسی ده که محبت نچشیده

۶۱۴

حصار

وزن عروضی: فعلاتن فَعَلاتن فَعَلاتن فَعلاتن

U U ــ ــ /U U ــ ــ /U U ــ ــ / U U ــ ــ

بحر: رمل مثمن سالم

ای وجود تو سرمایه و سود همه کس

وی ظِلّ وجود تو وجود همه کس

گر فیض تو یک لحظه به عالم نرسد

معلوم شود بود و نبود همه کس

۶۱۵

خجسته

وزن عروضی: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن

ــ U ــ ــ / ــ U ــ ــ / ــ Uــ

بحر: رمل مسدّس محذوف

لطف حق با ما مداراها کند

چون که از حد بگذرد رسوا کند

۶۱۶

خجسته

وزن عروضی: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن

مستفعلن مفاعلُ مستفعلن فَعَل

ــ ــU ــ / U ــU U / ــ U ــ /U ــ

بحر: مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف

پرسیدم از وفا و محبت ز پیر، گفت

عنقا کسی ندیده، ز ما این سخن مپرس

۶۱۷

راک عبداللّه

وزن عروضی: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن

ــ U ــ ــ / ــ U ــ ــ / ــ Uــ

بحر: رمل مسدّس محذوف

خویش را عریان کن از فضل ای فضول

ترک خود کن تا کند رحمت نزول

زیرکی یکسر شکست است و نیاز

زیرکی بگذار و با گولی بساز

۶۱۸

راک هندی

وزن عروضی: مستفعل مستفعل مستفعل فَع لُن

مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن

ــ ــ U U / ــ ــ U U / ــ ــU U / ــ ــ

بحر: هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف

خواهی که نماند به جهان مؤمن و کافر

لطفی بنما پرده برانداز ز رخسار

حقا که اگر پرده ز روی تو بر افتد

از غیر تو نه عین توان یافت نه آثار

۶۱۹

رجز

وزن عروضی: مفتعلن مفتعلن فاعلن

ــ U U ــ / ــ U U ــ / ــ U ــ

بحر: سریع مسدس مطوی مکشوف

هر که دراین بزم مقرب‌تر است

جام بلا بیشترش می‌دهند

آن که بود تشنهٔ دیدار دوست

آب لب نیشترش می‌دهند

۶۲۰

رجز

وزن عروضی: فعلات فاعلاتن فَعَلات فاعلاتن

U U ــ U / ــ U ــ ــ / U U ــ U / ــ U ــ ــ

بحر: رمل مثمن مشکول

به خیال در نگنجد، تو خیال خود مرنجان

ز جهت بود مُبّرا، مطلب به هیچ سویش

۶۲۱

زنگوله

وزن عروضی: مفاعیلن مفاعیلن فَعُولُن

U ــ ــ ــ /U ــ ــ ــ /U ــ ــ

بحر: جدید یا هزج مسدّس محذوف

دلی کز معرفت نور و ضیا دید

به هر چیزی که دید اول خدا دید

۶۲۲

سپهر

وزن عروضی: مفعول مفاعلن مفاعیلن فع

ــ ــ U / U ــ U ــ / U ــ ــ ــ / ــ

بحر: هزج مسدّس اَخرب (وزن رباعی)

دانی که که را عشق مسلم باشد؟

آن را که ز بدنام‌شدن ننگی نیست!

۶۲۳

سپهر

وزن عروضی: فاعلاتن مفاعلن فَع لَن

ــU ــ ــ / U ــU ــ / ــ ــ

بحر: خفیف مسدّس محذوف

سگ‌مگس را اگر کنی مقلوب

قلب او غیر سگ‌مگس نشود

۶۲۴

سپهر

وزن عروضی: فاعلاتن فَعَلاتن فَعَلاتن فَع لُن

ــ U ــ ــ /U U ــ ــ /U U ــ ــ / ــ ــ

بحر: رمل مثمن مخبون محذوف (مقصور)

شرمم از خرقهٔ آلودهٔ خود می‌آید

که بر او وصله به صد شعبده پیراسته‌ام

۶۲۵

سلمک

وزن عروضی: مستفعلن مستفعلن مستفعلن فَع

مفعول مفاعیل مفاعیل فَعَل

ــ ــU ــ / ــ ــ U ــ / ــ ــ U ــ / ــ

بحر: هزج مثمن اخرب مکفوف مجبوب

افلاک و عناصر و موالید، اعضا

توحید در این است و دگرها همه فن

۶۲۶

شکسته

وزن عروضی: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن

ــ U ــ ــ / ــ U ــ ــ / ــ Uــ

بحر: رمل مسدّس محذوف

اتصالی بی‌تکلُّف بی‌قیاس

هست رب‌النّاس را با جان ناس

۶۲۷

شهرآشوب

وزن عروضی: مستفعل مستفعل مستفعل مستفعل

ــ ــU U / ــ ــU U / ــ ــU U / ــ ــU U

بحر: هزج مثمن سالم

رفتم که خار از پا کشم محمل نهان شد از نظر

یک‌لحظه غافل گشتمی صدساله راهم دور شد

۶۲۸

شهرآشوب

وزن عروضی: مفاعلُن فَعَلاتن مفاعلن فعلن

U ــ U ــ / U U ــ ــ /U ــ U ــ / U U ــ

بحر: مجتث مثمن مخبون محذوف

اگر دمی بگذاری هوای نااهلی

ببینی آنچه نبی دید و آنچه دید ولی

۶۲۹

شهرآشوب

وزن عروضی:فاعلاتن فعلاتن فعلن

ــ U ــ ــ /U U ــ ــ / ــ ــ

بحر: رمل مسدّس مخبون مقصور

آن که با ما سر سودا سِپَرَد

نیست لایق که دگر جا نِگَرَد

هست آیین دوبینی ز هوس

قبلهٔ عشق یکی باشد و بس

۶۳۰

شهناز

وزن عروضی: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن

ــ U ــ ــ / ــ U ــ ــ / ــ Uــ

بحر: رمل مسدّس محذوف

هر که خاموش است عقلش کامل است

بس سخن‌گفتن نشان جاهل است

چون که گویی راست، خود دیوانه‌ای

کذب اگر گویی ز حق بیگانه‌ای

۶۳۱

شهناز

وزن عروضی: مستفعلن مستفعلن مستفعلن فَع

ــ ــU ــ / ــ ــ U ــ / ــ ــ U ــ / ــ

بحر: هزج مثمن اخرب مکفوف مجبوب

آن دم که ز هر دو کون آثار نبود

بر لوح وجود نقش اغیار نبود

معشوقه و عشق، خویش به‌هم می‌بودیم

در گوشهٔ خلوتی که دیار نبود

۶۳۲

عشاق

وزن عروضی: مفاعلُن فَعَلاتن مفاعلن فَع لُن

U ــ U ــ / U U ــ ــ /U ــ U ــ / ــ ــ

بحر: مجتث مثمن مخبون محذوف

دهنده‌ای که به گُل نکهت و به گِل جان داد

به هر که هرچه سزا بود، حکمتش آن داد

۶۳۳

غم‌انگیز

وزن عروضی: مفاعیلن مفاعیلن فَعُولُن

U ــ ــ ــ /U ــ ــ ــ /U ــ ــ

بحر: جدید یا هزج مسدّس محذوف

تو که نوشم نه‌ای نیشم چرایی

تو که یارم نه‌ای پیشم چرایی

تو که مرهم نه‌ای زخم دلُم را

نمک‌پاش دل ریشم چرایی

۶۳۴

غیب

وزن عروضی: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن

ــ U ــ ــ / ــ U ــ ــ / ــ U ــ ــ / ــ U ــ

بحر: رمل مثمن محذوف

من به مردن راضی‌ام پیشم نمی‌آید اجل

بخت بدبین کز اجل هم ناز می‌باید کشید

۶۳۵

کرشمه

وزن عروضی: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن

ــ U ــ ــ / ــ U ــ ــ / ــ Uــ

بحر: رمل مسدّس محذوف

رَخش باید تا تن رستم کشَد

چون‌که نیرو هر چه هست از تن رسد

۶۳۶

کرشمه

وزن عروضی: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن

ــ U ــ ــ / ــ U ــ ــ / ــ Uــ

بحر: رمل مسدّس محذوف

آن‌که باغت سوخت انگورت دهد

در میان ماتمی سورت دهد

۶۳۷

کرشمه

وزن عروضی: مفاعیلن مفاعیلن فَعُولُن

U ــ ــ ــ /U ــ ــ ــ /U ــ ــ

بحر: جدید یا هزج مسدّس محذوف

تویی هر چیز و جز من نیستی تو

چرا پوزش بخواهد خویش از خویش

۶۳۸

گبری

وزن عروضی:فاعلاتن فعلاتن فع لن

ــ U ــ ــ /U U ــ ــ / ــ ــ

بحر: رمل مسدّس مخبون مقصور

آه مظلوم چو سوهان ماند

گر خود نبُرد، بُرنده را تیز کند

۶۳۹

گبری

وزن عروضی: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن

مستفعلن مفاعلُ مستفعلن فَعَل

ــ ــU ــ / U ــU U / ــ U ــ /U ــ

بحر: مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف

بر دوستان رفته چه افسوس می‌خوریم

ما خود مگر قرار اقامت نهاده‌ایم

۶۴۰

مغلوب

وزن عروضی: مفاعیلن مفاعیلن فَعُولُن

U ــ ــ ــ /U ــ ــ ــ /U ــ ــ

بحر: جدید یا هزج مسدّس محذوف

مو از «قالوا بلی» تشویش دیرم

گُنه از برگ و بارون بیش دیرم

اگر «لا تقنطوا» دستم نگیرد

مو از «یا ویلتی» اندیش دیرم

۶۴۱

مغلوب

وزن عروضی: مفاعلُن فَعَلاتن مفاعلن فَع لُن

U ــ U ــ / U U ــ ــ /U ــ U ــ / ــ ــ

بحر: مجتث مثمن مخبون محذوف

نقاب و پرده ندارد نگار دلکش ما

تو خود حجاب خودی حافظ از میان برخیز

۶۴۲

منصوری

وزن عروضی: مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (عروض سنتی)

مستفعل مفعولن مستفعل مفعولن (عروض نوین)

ــ ــ U U / ــ ــ ــ / ــ ــ U U / ــ ــ ــ

بحر: هزج مثمن اخرب

ای در همه عالم، پنهان تو و پیدا تو

هم درد دل عاشق هم اهل مداوا تو

۶۴۳

منصوری

وزن عروضی: مستفعلن مستفعلن مستفعلن فَع

مفعول مفاعیل مفاعیل فَعَل

ــ ــU ــ / ــ ــ U ــ / ــ ــ U ــ / ــ

بحر: هزج مثمن اخرب مکفوف مجبوب

نه غیر تو بیند کسی که غیر تو نیست

بدان سبب که تویی عین جملهٔ اعیان

۶۴۴

منصوری

وزن عروضی: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن

ــ U ــ ــ / ــ U ــ ــ / ــ Uــ

بحر: رمل مسدّس محذوف

این جهان کوه است و فعل ما ندا

سوی ما آید نداها را صدا

۶۴۵

مویه

وزن عروضی: فاعلاتن فَعَلاتن فَعَلاتن فَع لُن

ــ U ــ ــ /U U ــ ــ /U U ــ ــ / ــ ــ

بحر: رمل مثمن مخبون محذوف (مقصور)

آن که هردم هوس سوختن ما می‌کرد

کاش می‌آمد و از دور تماشا می‌کرد

۶۴۶

مویه

وزن عروضی: فَعُولُن فَعُولُن فَعُولُن فَعَلْ

U ــ ــ /U ــ ــ /U ــ ــ /U ــ

بحر: متقارب مثمن محذوف

سراپای گیتی همه عبرت است

پس و پیش او حیرت و حسرت است

۶۴۷

مویه

وزن عروضی: مُفتَعِلُن مفاعلن مفتعلن مفاعلن

ــ U U ــ /U ــ U ــ / ــ U U ــ /U ــ U ــ

بحر: رجز مثمّن مطوی مخبون

تا برسد وجه حلال، بنده حرام می‌شوم

دگر مگو ز روز هم که جمله شام می‌شوم

۶۴۸

مویه

وزن عروضی: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن

مستفعلن مفاعلُ مستفعلن فَعَل

ــ ــU ــ / U ــU U / ــ U ــ /U ــ

بحر: مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف

لب مِی چکان و زلف پریشان و چشم مست

این یک دلِ خراب‌شده چندجا نهم؟

۶۴۹

مهربانی

وزن عروضی: فاعلاتن فَعَلاتن فَعَلاتن فَع لُن

ــ U ــ ــ /U U ــ ــ /U U ــ ــ / ــ ــ

بحر: رمل مثمن مخبون محذوف (مقصور)

گر تعقّل کنی این مسأله مشهود شود

کآب هر چشمه ز سرچشمه گل‌آلود شود

۶۵۰

ناقوس

وزن عروضی: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن

مستفعلن مفاعلُ مستفعلن فَعَل

ــ ــU ــ / U ــU U / ــ U ــ /U ــ

بحر: مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف

عشق است و بس که در دو جهان جلوه می‌کند

گاه از لباس شاه و گه از کسوت گدا

۶۵۱

ناقوس

وزن عروضی: فَعُولُن فَعُولُن فَعُولُن فَعَلْ

U ــ ــ /U ــ ــ /U ــ ــ /U ــ

بحر: متقارب مثمن محذوف

طبیبی که باشد خودش زردروی

از او داروی سرخ‌رویی مجوی

۶۵۲

ناقوس

وزن عروضی: فاعلاتن فَعَلاتن فَعَلاتن فَع لُن

ــ U ــ ــ /U U ــ ــ /U U ــ ــ / ــ ــ

بحر: رمل مثمن مخبون محذوف (مقصور)

راه سخت است، مگر یار شود لطف خدا

ورنه انسان نبرد صرفه ز شیطان رجیم

۶۵۳

ناقوس

وزن عروضی: مفاعیلن مفاعیلن فَعُولُن

U ــ ــ ــ /U ــ ــ ــ /U ــ ــ

بحر: جدید یا هزج مسدّس محذوف

اگر دشمن نسازد با تو ای دوست

تو می‌باید که با دشمن بسازی

گرت رنجی رسد، مخروش و مخراش

توکل کن به لطف بی‌نیازی

اگر نه چند روزی صبر فرما

نه تو مانی، نه او، نه فخر رازی

۶۵۴

نحیب

وزن عروضی: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن

ــ U ــ ــ / ــ U ــ ــ / ــ Uــ

بحر: رمل مسدّس محذوف

رنج راحت دان چو شد مطلب بزرگ

گَرد گله توتیای چشم گرگ

۶۵۵

نحیب

وزن عروضی: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن

ــ U ــ ــ / ــ U ــ ــ / ــ Uــ

بحر: رمل مسدّس محذوف

گوید آتش این به آهن تو منم

من تو لیکن تو تویی و من منم

ذات ما باشد ز یکدیگر جدا

فعل ما فعلی است واحد بی دوتا

۶۵۶

نحیب

وزن عروضی: مفاعیلن مفاعیلن فَعُولُن

U ــ ــ ــ /U ــ ــ ــ /U ــ ــ

بحر: جدید یا هزج مسدّس محذوف

من و ما و تو و او هست یک‌چیز

که در وحدت نباشد هیچ تمییز

۶۵۷

نحیب

وزن عروضی: فعلاتن فَعَلاتن فَعَلاتن فَعلُن

U U ــ ــ /U U ــ ــ /U U ــ ــ / U U ــ

بحر: رمل مثمن مخبون محذوف

ساربان تند مران، ورنه چنان می‌گریم

که تو و ناقه و محمل همه در گل بروید

۶۵۸

نعره

وزن عروضی: مفعول مفاعلن مفاعیلن

ــ ــ U / U ــ U ــ / U ــ ــ ــ

بحر: هزج مسدّس اَخرب مقبوض

خانه از پای‌بست ویران است

خواجه در فکر نقش ایوان است

۶۵۹

نعره

وزن عروضی: فاعلاتن فَعَلاتن فَعَلاتن فَع لُن

ــ U ــ ــ /U U ــ ــ /U U ــ ــ / ــ ــ

بحر: رمل مثمن مخبون محذوف (مقصور)

مادرم گفت که اندر پی دیوانه مرو

گفتمش بچهٔ تو از همه دیوانه‌ترست

۶۶۰

نغمه

وزن عروضی: مفعول مفاعلن مفاعیلن فع

ــ ــ U / U ــ U ــ / U ــ ــ ــ / ــ

بحر: هزج مسدّس اَخرب (وزن رباعی)

هر کس که به کار خویش سرگشته شود

آن به باشد که بر سر رشته شود

۶۶۱

نفیر

وزن عروضی: فَعُولُن فَعُولُن فَعُولُن فَعَلْ

U ــ ــ /U ــ ــ /U ــ ــ /U ــ

بحر: متقارب مثمن محذوف

محقق همان بیند اندر اِبِل

که در خوبرویان چین و چگل

۶۶۲

نفیر

وزن عروضی: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن

ــ U ــ ــ / ــ U ــ ــ / ــ Uــ

بحر: رمل مسدّس محذوف

عاشقی پیداست از زاری دل

نیست بیماری چو بیماری دل

۶۶۳

نفیر

وزن عروضی: مفاعیلن مفاعیلن فَعُولُن

U ــ ــ ــ /U ــ ــ ــ /U ــ ــ

بحر: جدید یا هزج مسدّس محذوف

خدایا داد از این دل داد از این دل

که من یکدم نگشتم شاد از این دل

چو فردا دادخواهون داد خواهند

بگویم صدهزاران داد از این دل

۶۶۴

نفیر

وزن عروضی: مفاعیلن مفاعیلن فَعُولُن

U ــ ــ ــ /U ــ ــ ــ /U ــ ــ

بحر: جدید یا هزج مسدّس محذوف

ز دست دیده و دل هر دو فریاد

که هر چه دیده بیند دل کند یاد

بسازم خنجری نیشش ز پولاد

زنم بر دیده تادل گردد آزاد

۶۶۵

نواب

وزن عروضی: فعلاتن فَعَلاتن فَعَلاتن فَع لُن

U U ــ ــ /U U ــ ــ /U U ــ ــ / ــ ــ

بحر: رمل مثمن مخبون محذوف

شمع را باید از این خانه برون بردن و کشتن

تا به همسایه نگوید که تو در خانهٔ مایی

۶۶۶

نهاوندی

درآمد

وزن عروضی: مستفعل مفعولن مستفعل مفعولن (عروض نوین)

ــ ــ U U / ــ ــ ــ / ــ ــ U U / ــ ــ ــ

بحر: هزج مثمن اخرب

خواهم ز پریشانی اشک از مژه افشانم

درد دل محزون را ز آب مژه بنشانم

شب تا به سحر این دل، آرام نمی‌گیرد

در دام تو افتاده، می‌دانی و می‌دانم

راجعه

روزی ز تو می‌گیرم داد دل دیوانه

آن روز که از دستت جامی دو سه بستانم

عشاق

صهبان بلادیده، کی دیده وفا از تو

جانم به لبم آمد، ای عهدشکن یارم

۶۶۷

نهاوندی

وزن عروضی: مفاعلُن فَعَلاتن مفاعلن فَع لُن

U ــ U ــ / U U ــ ــ /U ــ U ــ / ــ ــ

بحر: مجتث مثمن مخبون محذوف

به قدر روزنه افتد شعاع در خانه

اگرچه جمله جهان پر ز نور خورشید است

۶۶۸

نیریز

وزن عروضی: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن

ــ U ــ ــ / ــ U ــ ــ / ــ U ــ ــ / ــ U ــ

بحر: رمل مثمن محذوف

من که امروزم بهشت نقد حاصل می‌شود

وعدهٔ فردای زاهد را چرا باور کنم

۶۶۹

هیهات

وزن عروضی: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن

مستفعلن مفاعلُ مستفعلن فَعَل

ــ ــU ــ / U ــU U / ــ U ــ /U ــ

بحر: مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف

دست طمع چو پیش خسان می‌کنی دراز

پل بسته‌ای که بگذری از آبروی خویش

منبع: آموزش مقامات موسیقی ایرانی ( دستگاه‌ها و گوشه‌ها و تحلیل فلسفی و درمانی نواها و آهنگ‌ها )