معناشناسی انسان کامل:
مقام جمعی ماسوا باشد که تمامی امت‌ها، مظاهر انبیا و تمامی انبیا مظاهر نبی خاتم صلی‌الله‌علیه‌وآله و نبی خاتم صلی‌الله‌علیه‌وآله مظهر کلی انسان کامل است؛ یعنی «حضرت محمد بن عبداللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله » مظهر شخصی جناب «انسان کامل» است که چهرهٔ ایشان هستی را بی کون و مکان فرا گرفته است؛ پس محمدبن عبداللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله چهرهٔ ناسوتی جمعی انسان کامل است، همان‌طور که حضرت خاتم انبیا صلی‌الله‌علیه‌وآله حقیقت انسان کامل می‌باشد.
محمد بن عبد اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله ، هرچند در ظرف ناسوت از حضرت آدم تأخر دارد، ولی آدم، تنزیلی از چهرهٔ حضرت خاتم انبیاست که می‌فرماید: «کنت نبیا والآدم بین الماء والطین»(۱). آن فعلیت از انسان کامل است و آن بینیت از مظهر ناسوت و توسل حضرت آدم علیه‌السلام که در برخی از روایات آمده است پیش از ناسوت، به آن چهرهٔ کامل بوده است؛ هرچند تحقق آن جناب در ناسوت، بعد از حضرت آدم بوده است؛ پس تمامی انبیا مظاهر خاتم و امت‌ها حد آن‌ها هستند؛ در حالی که حدّ نبوت خاتم، تمامی عوالم بدون وصف کثرت است. بنابراین در زمان نبوت انبیا هرچند انبیا پیامبران امت‌های خود بوده‌اند، ولی تمامی پیامبران علیهم‌السلام امت خاتم می‌باشند و حضرت خاتم صلی‌الله‌علیه‌وآله پیامبر تمامی عوالم در ظرف نبوت انبیا بوده؛ زیرا نبوت انبیا صورت ناسوت داشته؛ در حالی که ناسوت یک صورت نبوت حضرت خاتم صلی‌الله‌علیه‌وآله بوده و تمام موجودات را، حتی در زمان انبیای سلف رهبری می‌نموده است.
۱٫ عوالی اللئالی، ج ۱، ص ۴۱۸٫
همین بیان نسبت به امیرمؤمنان؛ حضرت علی ابن ابی طالب علیه‌السلام صادق است. علی ابن ابی طالب علیه‌السلام چهرهٔ ناسوت حضرت امیرمؤمنان علیه‌السلام و حضرت امیرمؤمنان علیه‌السلام نفس انسان کامل است که به وحدت، با نفس خاتم ولایت کلی معنا می‌یابد و حضرات معصومین چهارده‌گانه علیهم‌السلام در حکم نفس واحد و چهرهٔ انسان کامل‌اند؛ هرچند در ظهور، شخص رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله و امیرمؤمنان علیه‌السلام و حضرت صدیقهٔ طاهره علیهاالسلام و خاتم ولایت، آقا امام زمان علیه‌السلام باشند. حضرت اباعبداللّه الحسین علیه‌السلام لطف خمسهٔ طیبه است و تمامی حضرات معصومین علیهم‌السلام ظهور همین امرند. «امام» می‌تواند به معنای نسبی بر افراد و دسته‌هایی اطلاق شود؛ ولی به تمام معنای کلمهٔ آن بر امامان معصوم علیهم‌السلام منطبق است؛ زیرا خصیصهٔ عصمت منحصر به آن حضرات علیهم‌السلام است.