اصلی که در این آیه ی مبارکه ما به آن توجه داریم سیر و سلوک در تحقّق و استکمال ایمان به خدا و قیامت در نفس مؤمن است که در آیهٔ شریفه تحت دو دلبستگی از آدمی قرار داده شده است: دلبستگی به مال و دلبستگی به جان که عزیزترین متاع ناسوتی است و کسی میتواند در سیر و سلوک گام زند که بتواند از این دو برای خداوند متعال بگذرد و راه نیستی و عدم خویش را پیش گیرد.
قرآن کریم میفرماید: «یا أَیهَا الَّذِینَ آَمَنُوا، هَلْ أَدُلُّکمْ عَلَی تِجَارَةٍ تُنْجِیکمْ مِنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ. تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِکمْ وَأَنْفُسِکمْ، ذَلِکمْ خَیرٌ لَکمْ إِنْ کنْتُمْ تَعْلَمُونَ. تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِکمْ وَأَنْفُسِکمْ، ذَلِکمْ خَیرٌ لَکمْ إِنْ کنْتُمْ تَعْلَمُونَ. یغْفِرْ لَکمْ ذُنُوبَکمْ وَیدْخِلْکمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الاْءَنْهَارُ وَمَسَاکنَ طَیبَةً فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ، ذَلِک الْفَوْزُ الْعَظِیمُ»( صف / ۱۲ ـ ۱۰).
در این فراز مبارکه طرحی کلی برای یافت ایمان، معرفت، سعادت و رستگاری بیان میگردد که تحت چهار اصل: ایمان به خدا و رسول، مجاهده با مال و نیز جهاد با جان با حفظ وحدت و معرفت تحقق مییابد. آیهٔ شریفه در آغاز سخن، مؤمنان را مورد خطاب قرار میدهد و در پایان میفرماید: این برنامه برای شما خیر و صواب است، اگر دانا و فهمیده باشید. وحدت، ایمان و معرفت از صدر و ذیل آیه بهنیکی مشاهده میشود و تأکیدی بر آن است که ایمان بدون علم و آگاهی به دست نمیآید. ایمان فرع بر معرفت است، همانطور که علم اگر علم باشد نه صورت علم، بدون ایمان شکل نمیپذیرد.
تعبیر «تجارت» در آیه خاطرنشانی برای اندیشه و عقل است تا فراخوانی همگانی برای همهٔ صاحبان اندیشه و ادراک باشد و سخن از دفع زیان و ضرر پیش میآورد و نه تنها سود؛ زیرا سود میتواند با ضرر همراه باشد و عدم ضرر خود سود است؛ هرچند تجارت بیضرر، سود را همراه ندارد؛ زیرا اصل در تجارت سودآوری است.
آیهٔ مبارکه رستگاری و سعادت را ایمان به خدا و قیامت میداند که رسالت به تمامی مراحل آن بیانگر این دو امر است و اصول دین را در این سه اصل تکمیل مینماید. ایمان به نبوت باور به امامت نیز هست و امامت، خود حفظ رسالت را در بر دارد و قوه و نیروی نگاهدارنده، پایدار و مانای آن است.
اما اصل چهارم که ما به آن توجه داریم سیر و سلوک در تحقّق و استکمال این امور و معانی در نفس مؤمن است که در آیهٔ شریفه تحت دو دلبستگی از آدمی قرار داده شده است: دلبستگی به مال و دلبستگی به جان که عزیزترین متاع ناسوتی است و کسی میتواند در سیر و سلوک گام زند که بتواند از این دو برای خداوند متعال بگذرد و راه نیستی و عدم خویش را پیش گیرد.
نکتهای که در این آیه مهم است پیوند مراحل و مراتب عالی علم، معرفت و ایمان به مراحل سلوک است که آن را در لوای ایمان به خدا، معاد، رسالت و نوع گذشت از دنیا و مال و جان در راه خداوند قرار میدهد. بر این اساس، میشود کسی ایمان و معرفتی در سطح بسیار نازل داشته باشد؛ همانطور که میشود فردی در مراحل عالی ایمان باشد. همچنین ایمان و معرفت صوری یا لفظی و قولی از مراحل ایمان است و حتی بالاتر از آن، اینکه میشود کسی ایمان صوری درستی نداشته باشد و ایمان و آگاهی دینی او کمتر از حد نصاب اولی بلکه ضد ایمان باشد که از وی به «منافق» تعبیر میگردد یا ممکن است برتر از وی و در حد شرک جلی و کفر باشد. در جامعهٔ اسلامی میتوان تمامی اقسام این مراحل و مقامات را در قالبهای بسیار فراوان و متنوعی جستوجو نمود. اگر فرد یا گروهی بخواهد ایمان به خدا و قیامت را بر اساس معرفت و آگاهی از وحی و اندیشه به دست آورد، این امر به قبول تمامی مراحل رسالت و امامت به طور عملی وابسته است و چنین فرد یا گروهی نیز مؤمن بهحق و رستگار و شیعهٔ راستین میباشد که تمامی دین را در تمامی مراحل آن پذیرفته است و در راه استکمال هرچه بیشتر، لحظهای توقف به خود راه نداده و تا آخرین لحظات حیات صوری کوشا خواهد بود . این گروه مجاهدان به حق میباشند.