«عرفت اللّه فی کلّ شیء قبله و بعده»؛
خدا را شناختم در هر چیزی، قبل از آن چیز و بعد از آن چیز که تمامی هستی ظهور و نزول حق می‌باشد.
«عمیت عین لا تراک»؛
کور است چشمی که تو را [در مرایی انفسی و آفاقی [نمی‌بیند(۱). بیان حضرت، اخباری است و حکایت از کوری این گونه افراد می‌کند؛ نه این که نفرین و انشا باشد؛ زیرا حضرت در پی نفرین نیست و تنها حقیقت را بیان می‌کند.
محبّت به پروردگار ـ که چهرهٔ حقیقی محبّت است ـ ابتدا با تفکر در نعمت‌های الهی حاصل می‌شود و استمرار آن سبب شوق و عشق به حق می‌شود. البته، تا این مرتبه راه مبتدیان است و راه برتر، حضور در محضر حق و مشهد جمال و جلال اوست. در رابطه با همین مقام است که حضرت علی علیه‌السلام می‌فرماید: «عرفت اللّه فی کلّ شیء وقبله وبعده» و امام حسین علیه‌السلام نیز می‌فرماید: «عمیت عین لا تراک»
آدمی باید در مقام شهود بماند تا براستی عاشقی حقیقی نسبت به معشوق خود گردد و این راه میسّر نمی‌شود، مگر با طی مراحل معرفت و عرفان ـ که همان شوق و عشق و محبت به حق است ـ و نقطهٔ شروع آن، «زهد» و اعراض از دنیا و آنچه در آن است، و در مرحلهٔ بعد به عبودیت حق نایل گردد و در مقام بندگی باقی بماند؛ آن هم بندگی و وصول به حق؛ نه شوق به بهشت یا ترس از دوزخ، که همهٔ موارد یاد شده مبادی راه وصول کامل به حق است.
۱ـ دعای عرفه.
برگرفته از کتاب انسان و جهان زندگی
