چرا راهیابی به عوالم مثالی بدون ترکیب صورت‌های گوناگون انجام نمی‌پذیرد و چرا آدمی نمی‌تواند واقع را در درون خویش و بدون شکل و صورت و به‌صورت معنا دریابد؟ در پاسخ باید گفت: نفس در همه توجهاتی که دارد بدون قوای خود نمی‌باشد و وی بر تمامی قوای خود عنایت دارد و عمده‌ترین نیروی نفس در ظاهرسازی حقایق و امور، نیروی خیال و صورتگری است که همه وقایع و حتی معانی را به‌صورت و شکل می‌کشاند؛ گذشته از آن که بسیاری از امور و وقایع در نفس و حافظه آدمی دارای صورت‌هایی خاص می‌باشد.
پس چنین نیست که نفس به‌تنهایی کاری را انجام دهد؛ گذشته از آن که نفس در مقام عالی، خود مجری کاری نمی‌باشد و نیروهای مختلف خود را که هر یک کاری را به مقتضای موقعیت خود انجام می‌دهد به خدمت می‌گیرد و می‌توان گفت: نفس بدون قوا و ایادی کاری را به انجام نمی‌رساند؛ اگرچه قوا نیز چیزی جز نفس نمی‌باشد و دوگانگی میان آن‌ها در کار نیست و همه آن‌ها، تنزیلات و مراتب و حالات مختلف یک حقیقت گسترده در شوون مختلف می‌باشد که نام‌های متفاوت به خود می‌گیرد.
بنابراین، توجه نفس به امور گذشته یا حوادث آینده با عنایتی گسترده به تمامی قوا و نیروهای مختلف خود می‌باشد و این دستیابی نمی‌تواند بدون صورت و شکل تحقق پذیرد و گاه می‌شود که نیروی خیال برای بیان واقعه‌ای صورت‌های مختلف را ترتیب می‌دهد و گاه در صورت انعکاس، آن واقعه را با صورت‌های ناموزون و نامناسبی درگیر می‌سازد و کار را برای بازیابی آن مشکل می‌نماید و هرچه تعدد و ناموزونی آن‌ها رو به فزونی گذارد، خواب و رویا پیچیدگی بیش‌تری پیدا می‌کند تا آن که به تعبیر نیازمند می‌گردد.
البته چنین نیست که نفس یافته‌ای بدون صورت داشته باشد؛ بلکه نفس می‌تواند به‌خصوص در مرتبه عالی و بالا، معانی معنوی را بدون صورت در خواب و یا بیداری به آدمی القا کند و اولیای خدا فراوانی از این گونه حقایق را که برتر از رویاست داشته باشند؛ ولی چیزی که هست دیگر به این امور رویا آن هم رویایی که نیازمند تعبیر باشد، گفته نمی‌شود.
به عنایتی که از نفس آدمی توسط صورت و شکل و نیروی خیال پیدا می‌شود «رویا» گفته می‌شود و رویاست که نیازمند تعبیر می‌باشد و دیگر یافته‌های معنوی که برتر از صورت و خیال است، توجهات عالی‌تر نفس است که به معبر و تعبیر نیاز نداشته و عنایات ربانی حق است که به آدمی القا می‌گردد و در صورت کثرت این معانی چنین فردی در ردیف افراد عادی نمی‌باشد؛ بلکه دارای نفس پاک و دلی باصفاست و در جرگه اهل معنا قرار دارد.