مالِک

معناشناسی مالک:

صاحب مقائیس گفته است: ملک به معنای قوت، صحت، شدت و درستی است:

«ملک. المیم واللام والکاف. أصل صحیح یدلّ علی قوّة فی الشیء وصحّة. یقال: أملک عجینه؛ قوی عجنه وشدّه. وملکت الشیء قویته»^(۱).

1. أبو الحسین أحمد بن فارس زکریا، معجم مقائیس اللغة، ج ۵، ص ۳۵۱ ـ ۳۵۲٫

معنایی که لغت‌شناس مذکور آورده است یعنی قوت، شدت و صحت، معنای لازمی این ماده است. اصل معنای این ماده اقتدار و توانمندی است. کسی که مالک چیزی است بر آن اقتدار و تسلط دارد. تصرف در امر و نهی معلول اقتدار و تسلط بر مردم است. عزت نیز لازم معنای اقتدار است. کسی که اقتدار دارد همواره دارای عزت است و ذلت نمی‌پذیرد. برای همین است که اسمای ملکی تعینی از قدرت هستند.

کسی که نسبت به چیزی قوت پیدا می‌کند، بر آن احاطه و در آن تصرف دارد. مملوک به عبدی گفته می‌شود که اقتدار وی در دست دیگری است. به آبی که همراه مسافر است از آن جهت که به وی اقتدار می‌دهد، ملک گفته می‌شود. هم‌چنین است پادشاهی که حاکمیت و تولیت بر سرنوشت رعیت می‌یابد. ازدواج نیز نوعی تملیک است و این مرد است که با ایجاب از ناحیهٔ زن و قبول خود، مالک منفعت بردن از زن می‌شود و بر او اقتدار می‌یابد. برای همین است که زن وقتی خود را در اختیار مردی قرار می‌دهد دیگر نمی‌تواند با مرد دیگری ازدواج کند و نیز حق طلاق به دست مرد است. آن‌چه گذشت معنای موارد استعمال این لغت است نه اصل معنای وضع شده برای مادهٔ آن.

«ملک» و تمامی اسمای ملکی دارای معنایی اضافی است و نسبت و لحاظ غیر در آن قرار دارد. اقتدار و تسلط نیاز به متعلق دارد و معنایی نفسی برای آن نیست و نیازمند لحاظ غیر است. برای همین است که نمی‌شود خداوند را مالک خود دانست؛ زیرا حق تعالی نسبت به خود لحاظ اضافه ندارد.

هر نوع تسلط، تفوق، برتری و اشرافی بر دیگری ملکیت بر آن است؛ خواه آن دیگری غیر مادی باشد یا معنوی یا مالکیت به ذات شی‌ء تعلق گرفته باشد یا صفات، کمالات و منافع. «ملک» در معنای مطلق آن مخصوص حق تعالی است و تمامی شراشر آفریده و هویت و حقیقت ظهوری او در دست قدرت حق تعالی است و از این لحاظ دارای تمامیت و کمال است و تمام شی‌ء در ید قدرت و چیرگی اوست. مالکیتی که حقیقی است و به هیچ وجه قابل اخذ یا انتقال نیست. معشوق بر عاشق سیطره و چیرگی دارد و ملک اوست. مالک به مقدار اقتداری که دارد مملوک را در اختیار می‌گیرد. معنای اقتدار در تمامی مشتقات این واژه قرار دارد؛ مانند: «ملائکه» و «ملکوت». ملکوت از مُلک، زیادهٔ معنای آن را می‌رساند و اقتدار بیش‌تری دارد. مُلک عالم نازل و ملکوت عالم اعلاست. اقتدار قاهر و برتر را ملکوت می‌گویند که اگر با ملک نیامده باشد، آن را نیز شامل می‌شود. «بِیدِهِ مَلَکوتُ کلِّ شَیءٍ»^(۱) به این معناست که اقتدار هر پدیده‌ای در دست خداوند است.

1. مؤمنون / ۸۸٫

«ملائکه» جمع ملیک یا ملَک است. فرشتگان نیز اقتدار و تسلط فراوانی دارند به گونه‌ای که هیچ گاه از کار نمی‌مانند و همواره در کار هستند. فرشتگان به سبب اقتدار و توانی که دارند هیچ گاه بیکاری در میان آنان نیست. ملک یعنی کسی که حوزه‌ای برای فعالیت دارد.

اقتدار امری اشتدادی است و شدت و ضعف می‌پذیرد. احاطهٔ حق تعالی اطلاقی است، اما احاطهٔ پدیده‌های دیگر اطلاقی نیست. فرشتگان احاطه‌ای تکوینی و سعی دارند که توسعهٔ آن بسیار است؛ چرا که از ماده و نواقص آن تجرد دارند و ظهوری ربوبی هستند که در صفات خود واجد فعلیت می‌باشند. «ملک» به معنای رسالت نیست و رسالت یکی از شؤون و آثار گروهی از فرشتگان است نه تمامی آن‌ها. رسالت همانند عبادت، اطاعت و معرفت در مفهوم ملک اخذ نشده است. صفا، طهارت، صداقت، متانت و خشوعی که در حضرت یوسف بوده، از او فرشته‌ای ساخته بود که زنان محو جمال او بودند و بی‌اختیار گفتند: «فَلَمَّا رَأَینَهُ أَکبَرْنَهُ وَقَطَّعْنَ أَیدِیهُنَّ وَقُلْنَ حَاشَ لِلَّهِ مَا هَذَا بَشَرا إِنْ هَذَا إِلاَّ مَلَک کرِیمٌ»^(۱). کریم به کسی گفته می‌شود که عزت و تفوّق نفسی دارد بدون آن که به تعدی و تجاوز به غیر بینجامد. از آثار فرشتگان صفا و و کرامت است که ناشی از اقتدار است. ملک کسی است که علوّ و برتری دارد. ملائکه به اعتبار صفا و اقتداری که دارند مدیریت عوالم را در اختیار دارند و گروهی واسطهٔ فیض و برخی رسول و بعضی دارای طواف عرشی و آسمانی می‌گردند. خوراک معنوی آنان تسبیح و تقدیس الهی است و عیش و زندگی آنان معنوی است. اقتدار سماوی ملائکه اقتداری فعلی و تجردی است. آنان در عروج نیز فعلیت دارند. فرشتگان با حق تعالی حرکت می‌کنند و همواره در پی حق تعالی قرار می‌گیرند و با تمام توسعه‌ای که دارند به حق تعالی محدود می‌شوند؛ برخلاف اقتدار خداوند که نامحدود است: «وَجَاءَ رَبُّک وَالْمَلَک صَفّا صَفّا»^(۲).

1. یوسف / ۳۱٫
2. فجر / ۲۲٫

بحث ملائکه در این‌جا به اختصار و اشاره آمد تا معنای «ملک» و اقتداری که در آن است خود را بنمایاند. بحث از فرشتگان و دیگر پدیده‌های غیبی مانند جن را در کتابی مستقل آورده‌ایم. فرشتگان چنان اقتداری دارند که اقتدار حق تعالی را ظهور بارز می‌دهند و برای همین است که مورد حرمت حق تعالی قرار می‌گیرند؛ به‌طوری که کفر به آن‌ها کفر به خداوند است. ملائکه از عناوین اقتداری حق تعالی هستند و برای همین است که «مَلک» خوانده می‌شوند.

کسی که اقتدار دارد ولایت دارد. ولایت دینی برای کسی است که اقتدار حقیقی داشته باشد. در ولایت دینی شوهر بر همسر خود ولایت دارد؛ زیرا صاحب اقتدار است. فقیه نیز به اعتبار اقتدار خود است که ولایت و سیطره بر مردمان پیدا می‌کند. اقتدار حقیقی برای همانند چهارده معصوم علیهم‌السلام است که سیطرهٔ تکوینی و ولایی دارند نه اعتباری. سیطره‌ای که اکتسابی نیست و تمام دهشی و عنایی است. سلطنت‌های ارضی اعتباری است و کم‌تر می‌شود حاکمی دارای اقتدار حقیقی باشد.

قرائت مالک:

کتاب‌های تفسیری در نحوهٔ قرائت اسم «مالِک» تشتت فراوانی دارد. تشتتی که برآمده از تشتت ادبیات و نقص آن است. نحوهٔ قرائت «مالِک» چنان دامنه‌دار شده که بازی‌های زبانی جای بحث علمی را گرفته است. قرآن کریم به هنگام نزول تنها بر یک قرائت نازل شده است و اختلاف قراءات بحثی است که تفاوت لهجه‌ها و گویش‌های صحابه آن را به وجود آورده و دیگران نیز آن را تکرار کرده‌اند بدون آن که در تقلید خود اجتهادی داشته باشند. کسی که الفاظ قرآن کریم را به قرائت‌های متعدد می‌خواند به ناآگاهی مبتلاست؛ چرا که نمی‌تواند قرائت نازل شده را به صورت علمی و اجتهادی به دست آورد و خود را درگیر بازی لهجه‌ها و گویش‌ها می‌سازد. اختلاف قراءات به لوث کردن قرآن کریم منجر می‌شود. به نظر ما قرائت درست این واژه تنها «مالِک» است و بس. «مالِک» صفت مشبهه است نه اسم فاعل و به معنای حال و استقبال نیست، بلکه استمرار را دلالت دارد.

«مالِک» به گونه‌های: «مَلَک»، «مَلْک»، «مَلِک» و «مالِک» خوانده شده است. شیخ طوسی گوید:

«قرء عاصم والکسائی وخلف ویعقوب: ومالک بالألف. الباقون ملک بغیر الف، ولم یمل أحد الف مالک. وکسر جمیعهم الکاف. وروی عن الأعمش انّه فتحها علی النداء. وربیعة بن نزار یخففون مالک ویسقطون الألف فیقولون: مَلْک بتسکین اللام»^(۱).

1. شیخ طوسی، التبیان، ج ۱، ص ۳۳٫

گفته شده «مَلک» تمامی معنای «مالِک» را در خود دارد، ولی عکس آن چنین نیست و رابطهٔ معنایی آن دو عام و خاص مطلق است. برای نمونه، پادشاه کشوری بر آن چیرگی و سلطنت دارد، ولی صاحب آن نیست. مشکل این عقیده آن است که میان سلطنت اعتباری و ملکیت حقیقی خلط کرده است. شیخ طوسی گوید:

«وفی النّاس من قال: إن ملک أبلغ فی المدح من مالک؛ لأنّ ملک مالک ولیس کلّ مالک ملکا. وقال تغلب: إن مالک أبلغ من ملک؛ لأنّه قد یکون الملک علی من لا یملک کما یقال ملک الروم وإن کان لا یملکهم، ولا یکون مالکا إلاّ علی ما یملک. وقال بعضهم: ان مالک أبلغ فی المدح للخالق من ملک وملک أبلغ فی مدح المخلوقین من مالک؛ لأنّ مالک من المخلوقین قد یکون غیر ملک وإذا کان اللّه تعالی مالکا کان ملکا والأقوی أن یکون مالک أبلغ فی المدح فیه تعالی لأنّه ینفرد بالملک ویملک جمیع الأشیاء فکان أبلغ»^(۱).

1. التبیان، ج ۱، ص ۳۴ ـ ۳۵٫

ابوالبرکات انباری در البیان فی غریب اعراب القرآن سی و یک وجه اعرابی برای این آیه شمرده و گفته است: «فیها فی العربیة أحد وثلاثون وجها». در واقع تمامی اصطلاحات نحوی را ذیل این آیهٔ شریفه می‌توان یافت و دیده نشده است که کسی به صورت اجتهادی ادبیات آن را بیان دارد و قدرت آن را داشته باشد تنها یک وجه را مدلل و متعین سازد. عجیب این است که برخی معناهای متعدد این واژه را روا دانسته‌اند. گویی آنان از عالم انشای این آیه خبری نداشته‌اند. تکرار در نقل این وجوه چنان آزاردهنده است که اگر کسی تمامی تفاسیر را بر اساس نرم‌افزارهای موجود با هم مقایسه کند و مطالب تکراری متأخر را بردارد، شاید تمامی تفسیرهایی که در عصر غیبت نگاشته شده است با حذف تکرارها به بیست جلد مستقل نرسد. البته تفسیرهایی که ترجمهٔ کتاب‌های گذشتگان است را نباید تفسیر مستقل و نوآور دانست.

خداوند دارای سه اسم از این ریشه است که هر سه در قرآن کریم کاربرد دارد:

«فَتَعَالَی اللَّهُ الْمَلِک الْحَقُّ»^(۱).

«عِنْدَ مَلِیک مُقْتَدِرٍ»^(۲).

«مالِک یوْمِ الدِّینِ»^(۳).

1. طه / ۱۱۴٫
2. قمر / ۵۵٫
3. حمد / ۴٫

«مُلک» حقیقت و باطن «مِلک» است. «ملک» ثلاثی مجرد است و ظاهر مُلک است. مِلک، مُلک و مَلِک فعل مالک است.

سورهٔ حمد سوره‌ای است که از اسم و فعل شکل گرفته است و هیچ حرفی در آن نیامده است. البته اسم و فعل در اصطلاح دانش اسماء الحسنی و نه ادبیات. در میان قرائت‌های گفته شده تنها «مالِک» است که اسم برای حق تعالی است و «مَلِک» فعل است. از آن‌جا که «یوْمِ الدِّینِ» فعل الهی است، این فعل نیازمند اسم است و تنها «مالِک» که اسم است می‌تواند کنار آن قرار گیرد تا جمله از لحاظ معنایی کامل باشد و «یوْمِ الدِّینِ» فعلی بدون متعلق و مرجع نمی‌گردد.

«مالِک» وصف برای «لِلَّه» در «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ» است. این وصف صفت مشبهه است و معنای استمرار دارد نه حال و استقبال و برای همین است که می‌تواند وصف قرار گیرد و اضافهٔ آن نیز سبب نمی‌شود معرفه بودن آن تبدیل گردد.

اگر کسی بگوید: «مالِک» نمی‌تواند وصف برای «لِلَّه» باشد؛ زیرا «لِلَّه» اطلاق دارد و «مالِک» با توجه به این که به «یوْمِ الدِّینِ» اضافه شده است اطلاق خود را از دست داده و تعین پیدا کرده و مقید شده است، در پاسخ باید گفت: «یوْمِ الدِّینِ» برای ظرف زمان نیست، بلکه فعلیت ظهور است. «یوْمِ الدِّینِ» فعلیت «مالِک» را می‌رساند؛ یعنی استقبال و حال برای آن نیست و ثبات و استمرار دارد. «یوْمِ الدِّینِ» به معنای روز جزا یا قیامت نیست؛ هرچند قیامت برترین مصداق ظهور کامل است، ولی این جا ظرف بیان‌گر فعلیت تمام است. چنین نیست که «یوْمِ الدِّینِ» سبب شود «مالِک» مقید شود، بلکه آن را به فعلیت می‌کشاند. «مالِک یوْم»؛ یعنی مالک فعلی است نه مالک در آینده و آتیه یا مالک استعدادی، بلکه مالکی که ظهور و نمایانی او کمال و تمامیت دارد.

افزون بر این قرینه‌ای معنوی نیز در دست است که این قرائت باید «مالِک» باشد و آن این که اسمایی که پیش از این برای حق تعالی آمده است تمامی جمالی است و «مالِک» نخستین اسم جلالی است و جلال حق را ظاهر می‌سازد و در تجوید و موسیقی قرآن کریم گفته می‌شود تمامی اسمای جلالی استعلا دارد و قرائت آن به «مَلِک» هم باعث ترقیق و استفلا می‌شود و هم سبب می‌گردد حق تعالی تعین یابد و معنایی فروهشت شده را ارایه دهد؛ چرا که «ملک» معنایی پایین‌تر از «مالک» دارد. خداوند هم اگر «مالِک» باشد ملکیت حقیقی دارد و هم اگر «الْمَلِک» باشد و بحث حقیقی یا اعتباری بودن ملکیت برای خداوند جای طرح ندارد، ولی «الْمَلِک» از اسمای ملکی است که تابع «مالِک» است و هرجا یکی باشد دیگری نیز هست ولی به صورت ظاهر و باطن. البته قرآن کریم مثانی نیز دارد و از باب تشبیک در اسما که یکی جمالی و دیگری جلالی است باز می‌شود اسم «مالِک» را از این سوره استخراج کرد که بحث از آن را باید در دانش اسماء الحسنی دید.

اسمای مُلکی از شؤون قدرت حق تعالی است. در میان اسمایی که شؤون قدرت خداوند را می‌رساند اسمای ملکی اقتدار بالایی دارد.

تفاوت اسمای ملکی:

خداوند دارای اقتدار است برای همین است که خود را «الْمَلِک»، «مَلِیک» و «مالِک» خوانده است که هر یک نوعی از اقتدار الهی و سیطره و چیرگی او را بیان می‌کند. «الْمَلِک» ناظر به جهت ثبوت اصل اقتدار است و نسبت به استمرار و نسبتی که داده می‌شود دلالتی ندارد و «مَلِیک»افزون بر جهت ثبوت، استمرار آن را نیز حکایت دارد و «مالِک» مالک افزون بر ثبوت و استمرار، جهت قیام و وصف بودن اقتدار و نسبت بودن آن را بیان‌گر است. برای همین است که اقتدار در «الْمَلِک» و «مَلِیک»بیش از اقتدار «مالِک»است.

«الْمَلِک» از صفات مشترک میان حق تعالی و خلق است و هر کس به میزان اقتدار خود به این اسم تخلق دارد، ولی اقتدار هر پدیده‌ای که از آن به «ملکوت» تعبیر می‌شود در دست خداوند است: «فَسُبْحَانَ الَّذِی بِیدِهِ مَلَکوتُ کلِّ شَیءٍ وَإِلَیهِ تُرْجَعُونَ»^(۱). ملکوت هر چیزی در دست خداست و ظهور آن در خلق است. کسی که ملکوت هر چیزی را می‌بیند برای دیدن به چشم سر نیاز ندارد و از پشت سر هم می‌تواند پدیده‌ها را مشاهده کند؛ چرا که با ملکوت آن‌ها با این پدیده‌ها در ارتباط است.

1. یس / ۸۳٫

همهٔ پدیده‌های هستی ظهورات مُلکی حق تعالی است و تمامی این پدیده‌ها مُلک حق تعالی است. حق تعالی نسبت به همهٔ پدیده‌ها «مَلِیک» و «مالِک» است؛ یعنی تمامی پدیده‌ها به او نسبت ثبوتی و استمراری دارند.

خداوند در سورهٔ حمد، نخست ربوبیت خود به تمامی عوالم را طرح می‌کند: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ»، سپس مهرورزی و عشق‌محوری ربوبیت خود را می‌آورد: «الرَّحْمنِ الرَّحیمِ»، ولی ربوبیت و عشق‌محوری سبب مالکیت نمی‌شود و بعد از آن است که مالکیت خود را نیز اعلان می‌کند و می‌فرماید: «مَالِک یوْمِ الدِّینِ». اسم «مالِک» بالاتر و برتر از اسم «رَبّ» است. اقتدار «رَبّ» می‌شود صوری باشد، ولی اقتدار «مالِک» که برای خداوند اطلاقی است تمامی ذات، صفات، آثار و منافع را به صورت نامحدود آن هم نسبت به رقبهٔ شی‌ء در بر می‌گیرد.

مراتب مالکیت:

توجّه نسبت به مالکیت خداوند و ملکوت اشیا سخت‌تر از یافت اسم ربّ است. «مالِک» از اسمای معنوی است که حقیقت دارد و از اسمای جلالی و اقتداری است که عین جمال است و لطف حق در آن آشکار است. وصول معنوی و داشتن تربیت نفسی برای رؤیت «مالِک» بسیار سخت و سنگین است و مشاهدهٔ اسم رب به مراتب از آن آسان‌تر است. کسی می‌تواند به رؤیت «مالِک» برسد که نخست ملکوت اشیا را ببیند و سپس مشاهده کند این ملکوت در ید قدرت خداوند است و آنان نه تنها «عِنْدَ رَبِّهِمْ یرْزَقُونَ»^(۱) و در نزد پروردگارشان می‌باشند، بلکه «لَمَثُوبَةٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ خَیرٌ»^(۲) در نزد «اللَّه» هستند. دیدن ملکوت هر چیزی آن هم در نزد «اللَّه» بسیار سخت است. حضور در بارگاه «مالِک»که از اسمای باسط است و قرب به مالکیت حق صفای نفس، لطف و تقدیس می‌خواهد. باید برای یافت این اسم مدت‌های مدید کمین کرد و توجه داشت و رصد نمود. باید نخست ملکوت خود را پیدا کرد تا بتواند ملکوت خویش را با ملکوت تمامی پدیده‌ها درگیر سازد و تماس دهد تا رفته رفته در رؤیت، توجّه و وصول توسعه پیدا کند.

1. آل عمران / ۱۶۹٫
2. بقره / ۱۰۳٫

ملکوت هر کسی مُلک اوست که مربوط به اوست. هر پدیده‌ای به اعتبار مُلکی که دارد ملیک می‌شود و به اعتبار همان مُلک است که از ناحیهٔ خداوند «حکم» می‌گیرد؛ یعنی موقعیت و منزل پیدا می‌کند. بعد از یافت رب باید موقعیت ملکوتی خود را در نزد حق تعالی شناسایی کرد. سورهٔ حمد به این اعتبار است که اهمیت دارد؛ زیرا مسافر خود را به مالکیت هستی منجر می‌سازد و در مالکیت حق تعالی مندک می‌سازد و بعد از آن، پیوسته نزول دارد تا به نزول «وَلاالضَّالِّینَ» می‌رسد.

از ویژگی‌های سورهٔ حمد مالکیتی است که در آن آمده است.

بعد از «مالِک یوْمِ الدِّینِ» شروع کثرت است به گونه‌ای که پایان آن حتی ظلمت‌ها را نیز در می‌نوردد: «غَیرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاالضَّالِّینَ».

عظمت سورهٔ حمد به فراز سیر نزولی آن تا «مالِک یوْمِ الدِّینِ»است که همین سیر نزول، نهایت اوج و بلندای آن است که به «مالِک یوْمِ الدِّینِ» ختم می‌شود.

فعلی بودن اسم مالک:

صفات ملکی از صفات فعل الهی است که لحاظ خلقی و مظهری نسبت به حق دارد. این اسم مشترک میان حق تعالی و خلق می‌شود در خلق به فعلیت نرسد و در مرتبهٔ استعداد باقی بماند یعنی قدرت تصرف در مملوک خود را نداشته باشند؛ مانند مهجور یا غیر رشید که می‌تواند مالک مال باشد، ولی حق تصرف در آن مال با ولی اوست. تمامی صفات حق تعالی به صورت وجوبی برای خداوند ثابت است و استعداد و قوه برای آن معنایی ندارد و مانع برای آن تصور ندارد.

مرتبهٔ اسم مالک:

اسمای ملکی از سدنه و توابع اسم ذاتی «قَادِر» و ظهور قدرت است.

هم‌چنین اسم «رَبّ» اسم فعلی مباشری است و اسم «مالِک» بالاتر از آن است و بر آن اشراف دارد. اسم «مالِک» همانند دیگر اسمای الهی با اسم «رَبّ» کار می‌کند.

این اسم هم لحاظ بسیط دارد و هم لحاظ ترکیبی و اضافی؛ مانند: «اللَّهُمَّ مَالِک الْمُلْک تُؤْتِی الْمُلْک مَنْ تَشَاءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْک مِمَّنْ تَشَاءُ»^(۱). خصوصیت اسم ترکیبی «مَالِک الْمُلْک» این است که هر دو واژهٔ آن اسم حق تعالی و ربّی است و لحاظ غیر و خلق ندارد؛ برخلاف مثل «أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ»^(۲) که غیر و خلق را در بر می‌گیرد و خلق در ترکیب آن راه می‌یابد. در ترکیب «مَالِک الْمُلْک» هم «مَالِک» و هم «الْمُلْک» حقی است و برای همین است که از اوسع اسمای الهی است و سعه و گستره‌ای بیش از اسمای سه‌گانهٔ بسیط آن پیدا می‌کند.

ادامهٔ آیه برخی از شؤون این اسم ترکیبی و اضافی را بیان می‌دارد و می‌فرماید: «قُلِ اللَّهُمَّ مَالِک الْمُلْک تُؤْتِی الْمُلْک مَنْ تَشَاءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْک مِمَّنْ تَشَاءُ وَتُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ بِیدِک الْخَیرُ إِنَّک عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ»^(۳). این آیه از آیات اقتداری است.

1. آل عمران / ۲۶٫
2. اعراف / ۱۵۱٫
3. آل عمران / ۲۶٫

شمار اسمای ملکی در قرآن کریم اندک است و کاربرد کم آن نشان از اهمیت این اسما دارد. اسم «مَالِک» که بر حق تعالی اطلاق شود تنها در دو آیهٔ شریفه آمده است: «مَالِک یوْمِ الدِّینِ»^(۱) و دیگری آیهٔ: «قُلِ اللَّهُمَّ مَالِک الْمُلْک»^(۲).

1. فاتحه / ۴٫
2. آل عمران / ۲۶٫

ملکیت خداوند هر پدیده‌ای را در بر گرفته است. هیچ پدیده‌ای نیست مگر آن که خداوند با اوست؛ در هر کجا که باشد و به هر گونه که باشد و هرچه که باشد و چنین نیست که کسی رها و گسیخته، از مملکت خداوند خارج باشد و تنهای تنها در گوشه‌ای از این ناسوت یا دیگر عوالم آن باشد و دست پر مهر حق تعالی با او نباشد و بر قلب خداوند ننشسته باشد.

آثار اسمای ملکی:

برای توجه به صفات ملکی توجه به مراتب آن که در پیش گذشت لازم است. تصدیق این مراتب سبب بروز اقتدار فعلی در آدمی می‌شود. توجه به اسمای ملکی این خاصیت را دارد که اقتدارآور است. این اقتدار می‌تواند مُلکی و ظاهری باشد، مانند مدیریت، سلطنت، حکومت یا معنوی و مربوط به قدرت‌های ماورایی و ملکوتی. نحوهٔ ذکرپردازی این اسما را در کتاب «دانش اسماء الحسنی» توضیح داده‌ایم. نفس اگر صاحب اقتدار شود قدرت ارتباط با کائنات را می‌یابد و زبان دل پدیده‌های ارضی و سماوی را می‌شنود، بلکه ملکوت آن‌ها را می‌بیند و می‌تواند با توجه به خصوصیاتی که از آن‌ها مشاهده می‌کند هم‌سویی با آن‌ها پیدا کند. البته چنین کسی چون اقتدار دارد در هم‌سویی خود کم‌ترین تزلزلی در خویش نمی‌یابد. استفادهٔ از این اسما و تحصیل آثار آن زمان درازی را می‌طلبد و نیز باید آن را در خلوت و تاریکی شب داشت و نه در مسیر یا اماکن کثرتی و در روز.

استفاده از اسمای ملکی برای آرامش، رفع ضعف اعصاب، دفع وسواس، دفع ترس، اضطراب و تنیدگی و برای غلبه بر ضعف نفس تجویز می‌شود که چگونگی آن را باید در کتاب «دانش اسماء الحسنی» دید.