زیبایی و زینت

آرایش و استفاده از زینت آلات

زینت بر هر چیزی اطلاق می‌شود که مهیج باشد و توجّه دیگران را به خود جلب کند و رغبت آورد و اعم از لباس، آرایش، مو، صورت و دیگر اعضای بدن و زیورآلات است. زن باید هر قسمتی از بدن خود را که مورد توجه و رغبت قرار می‌گیرد و مهیج است بپوشاند، مگر آن بخشی را که به‌طور قهری و طبیعی آشکار و نمایان است؛ بنابراین با آن که دست و صورت از موارد زینت، بلکه نماد زیبایی زن است، از لزوم پوشش استثنا شده است. صورت و دست‌ها در «چهره‌شناسی» نماد شناسایی موقعیت بدنی و شخصیت هر فردی است و خداوند حکیم که انسان را راست‌قامت آفریده است نمی‌خواهد دست‌ها و چهره انسان را پنهان سازد. زن هم‌چون مرد باید با شخصیت و هویت رسای خود زندگی کند و دست‌ها و چهره از لوازم طبیعی و قهری این امر است.

اسلام با آن که حفظ عفاف را اصل اولی خود می‌داند و چهره زن از این جهت بیش از دیگر مواضع بدن پوشش و عفاف را طلب می‌کند؛ زیرا در «چهره‌شناسی» آمده است که می‌توان موقعیت تمام اعضا و جوارح زن را از صورت وی به دست آورد، اما خداوند آن را سبب آزمایش و امتحان مردان قرار داده است تا موقعیت عفاف زن و تقوای مرد با آزادی آنان در انتخاب شکل گیرد و شاید به همین دلیل است که زنان را در مراسم حج که نمایش اوج بندگی صادقانه است از گذاشتن نقاب نهی کرده‌اند و گذاشتن نقاب یا روبند و پوشیه را در احرام و مراسم حج ناپسند شمرده‌اند. پوشیه نیز از اقسام نقاب است و به تنقیح مناط می‌توان گفت همان‌گونه که نقاب با پوشش بخشی از صورت فریب دهنده و مفسده آور است، پوشیه نیز می‌تواند چنین مفسده‌ای را لازم آورد و برای زن در جهت فریب و خودنمایی به کار رود و برای مردها نیز هر چیزی که منع و پوشیده شود می‌تواند تحریک کننده، برانگیزاننده و فسادآور باشد و چون وجود مفسده نسبت به جهت قابلی (مرد) است، می‌تواند این امر بدون فساد زن و لحاظ جهت فاعلی (زن) نیز تحقق پذیرد و هرچند زنان عفیف و مومن از آن استفاده کنند، اثر وضعی و مشکل قابلی آن باقی است و منع از رویت مردان، سبب تحریک آنان می‌شود، از این روست که ما آن را ناخوشایند و غیر لازم می‌دانیم و برداشت جامعه نیز از آن چنین امری را تداعی می‌کند.

همان‌گونه که بی‌حجابی یا استفاده از پوشش‌های بدن‌نما و نازک حرام است، استفاده افراطی در پوشش نیز ناپسند است و همواره باید رعایت تعادل و اعتدال را در زندگی داشت و زن می‌تواند به راحتی و بدون زحمت و مشکل‌تراشی و تعصّب و غیرت‌نمایی‌های بی‌مورد با پوشش طبیعی و مناسب به عفاف و پاکی خود دست یابد، بدون آن که نیازی به حجاب و تسدیل و یا پوشیه و چادر داشته باشد.

زینت در مرحله بعد، اشیایی است که زن برای زیباساختن خود به کار می‌برد. از این نمونه است سرمه‌ای است که زن به چشم می‌کشد یا آرایش معمولی وی که بر لب و چهره دارد؛ چرا که زن باید با مرد تفاوت داشته باشد. هم‌چنین است اگر زن حلقه یا انگشتری خویش را بر دست کند یا النگویی بر دست نماید که هیچ یک اشکالی ندارد چرا که انگشتر و النگو زینت معمول است و دیده شدن آن توسط نامحرم بدون ایراد است.

برای زن طبیعی است که در صورت خود زینتی قرار دهد یا از کرم‌های سفید کننده استفاده کند. البته، اگر زینت وی غلیظ، جلف و سبکسرانه، غیر طبیعی و آلوده باشد اشکال دارد، به طور مثال، به دست کردن انگشتر در دست ایراد ندارد، ولی اگر کسی به همه انگشتان خود انگشتر نهد ایراد دارد چرا که از حد طبیعی خارج شده و شعاری استکباری را یدک می‌کشد.

آرایش زن و کار آرایش‌گری که زنان را زینت می‌دهد به‌خودی خود اشکال ندارد مگر این که فعل حرامی با آن همراه باشد که در این صورت حرام است. برای نمونه، اگر آرایش‌گری در آرایش خود قصد تزویر، تدلیس، تشبیب یا ترویج فساد و فحشا را داشته باشد، کار وی حرام است اما در صورتی که صلاح و سلامت فرد و جامعه را بخواهد نه آرایش کردن وی اشکال داد و نه آرایش شدن زنان و حتی برای دختران جوان که هنوز ازدواج نکرده‌اند نیز در صورتی که آرایش آنان همراه آزار فراوان و یا آسیبی به بدن نباشد و برای جامعه ضرر نداشته و ایجاد تحریک و تهییج جنسی ننماید، جایز است، بلکه نیکو نیز می‌باشد.

مواردی مانند کندن مو و خال‌کوبی که زینت‌آور است ولی همراه با نوعی اذیت یا آسیب می‌باشد در صورتی که مصلحت در کار باشد و فساد و تزویری را به دنبال نداشته باشد، هم‌چون موردی که برای شوهر یا برای خود به صورت عاقلانه و معقول باشد، امری جایز است.

آرایش مردان نیز جایز است و اگر مردان زینتی مناسب مردانگی خود داشته باشند و تشبیه مرد به زن بر آن صدق نکند، اشکال ندارد.

جواز زینت در غیر صورت و دست‌ها که پنهان و پوشیده از نامحرم است روشن است و اگر در صورت و دست‌های زن باشد و زینت آن غیر متعارف نباشد و معمول و عرفی باشد، اشکال ندارد ولی اگر تحریک و فتنه‌گری را در پی بیاورد، جایز نیست؛ هرچند صورت و دست از لزوم پوشش استثنا شده اما زینت امری افزوده بر اصل صورت و دست است و جواز آن محدود می‌باشد.

 

بدن؛ زینت زنان

قرآن کریم می فرماید:  و به زنان با ایمان بگو دیدگان خود را از هر نامحرمی فرو بندند و پاک‌دامنی ورزند و زیورهای خود را آشکار نگردانند مگر آن‌چه که به‌طبع از آن پیداست و باید روسری خود را بر گردن خویش فرو اندازند و زیورهایشان را جز برای شوهرانشان یا پدرانشان یا پدران شوهرانشان یا پسرانشان یا پسران شوهرانشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان یا پسران خواهرانشان یا زنان همکیش خود یا کنیزانشان یا خدمت‌کاران مرد که از زن بی‌نیازند یا کودکانی که بر عورت‌های زنان وقوف حاصل نکرده‌اند آشکار نکنند و پاهای خود را به گونه‌ای به زمین نکوبند تا آن‌چه از زینتشان نهفته می‌دارند معلوم گردد. ای مومنان، همگی از مرد و زن به درگاه خدا توبه کنید. امید که رستگار شوید.

این آیه احکام چندی را در خود دارد و ما تنها از فراز: «وَلاَ یبْدِینَ زِینَتَهُنَّ» می‌گوییم. این تعبیر است که لازم می‌داند تمامی بدن زن به‌جز دست‌ها تا مچ و گردی صورت از دید نامحرم پوشیده باشد در حالی که چنین تعبیری برای بدن مرد وجود نداشت. این آیه تنها بدن زن را زینت می‌داند و نه صدای او را، بنابراین لازم نیست زن در برابر نامحرم سکوت نماید. بله او با صدای خود نباید جلوه‌گری و عشوه داشته باشد.

ذیل آیه که می‌فرماید: «وَتُوبُوا إِلَی اللَّهِ جَمِیعا اَیهَا الْمُوْمِنُونَ، لَعَلَّکمْ تُفْلِحُونَ»به این معناست که آدمی زاد در نگاه‌داشت خود لغزش دارد و به گناه گرفتار می‌آید که راه توبه را برای رسیدن به رستگاری رهنمون می‌دهد.

این آیه پوشش را برای زنان لازم می‌داند و نه آن‌چه به نام «حجاب» معروف شده است. ممکن است زنی چند لباس و حجاب هم داشته باشد اما دارای پوشش اسلامی نباشد. این پوشش است که بدحجابی را رفع می‌کند. سنت‌های اجتماعی و خلق‌های قومیتی باعث شده است به این حکم دینی یا بی‌توجهی شود یا در آن افراط گردد.

استثنای «إِلاَّ مَا ظَهَرَ مِنْهَا» می‌رساند داشتن زینت عادی مانند به دست داشتن انگشتر و نیز آرایش معمولی اشکال ندارد اما آرایش‌های غلیظ که موجب جلب توجه غیرعادی بیننده می‌شود اشکال دارد و باید از آن پرهیز نمود؛ همان‌طور که استعمال عطر برای زن در محیط بیرون از خانه چنین است و تحریک‌پذیری نامحرم را موجب می‌شود.