المسکة فی ما ورد عن أهل البیت النبوّة علیهم‌السلام (ج ۲)
شناسنامه
| سرشناسه | : | نکونام، محمدرضا، ۱۳۲۷ - |
| عنوان و نام پديدآور | : | المسکة فی ما ورد عن اهل‌البیت‌النبوه (علیهم‌السلام)/ محمدرضا نکونام. |
| مشخصات نشر | : | تهران : صبح فردا، ۱۳۸۹- |
| مشخصات ظاهری | : | ج. |
| شابک | : | ج. ۱۹۷۸-۶۰۰-۹۱۷۶۳-۱-۱ : ؛ ج. ۲۹۷۸-۶۰۰-۹۱۷۶۳-۲-۸ : |
| وضعیت فهرست نویسی | : | فیپا |
| يادداشت | : | عربی. |
| یادداشت | : | کتابنامه. |
| موضوع | : | احادیث شیعه — قرن ۱۴ |
| موضوع | : | چهارده معصوم — احادیث |
| موضوع | : | شیعه — عقاید — احادیث |
| رده بندی کنگره | : | BP۱۳۶/۹/ن۷۴م۵ ۱۳۸۹ |
| رده بندی دیویی | : | ۲۹۷/۲۱۲ |
| شماره کتابشناسی ملی | : | ۲۲۱۴۴۷۷ |
(۴)
فهرس المطالب
المقدمة··· ۱۹
القسم التاسع فی «الدنیا»
الدنیا··· ۲۳
دعاء الجامع··· ۲۳
البقاء··· ۲۳
دنیا دار مجاز··· ۲۴
العمل للدنیا والآخرة··· ۲۶
علامات الشقاء··· ۲۸
الزهد··· ۲۸
الغنی عون التقوی ۲۹
ادخار الطعام··· ۲۹
مرمّة المعاش وإصلاح المال··· ۲۹
الدنیا سراب زائل··· ۳۲
حبّ الدنیاوبغضه··· ۳۳
حبّ الدنیا والحرص علیها··· ۳۸
الرزق··· ۴۰
کراهة زیادة الاهتمام بالرزق··· ۴۰
القناعة والسرف··· ۴۳
علامات المسرف··· ۴۴
(۵)
الفقر والغنی ۴۴
الفقر والفخر··· ۴۷
الشهوة··· ۴۸
الشهرة··· ۵۳
العفّة··· ۵۴
العافیة··· ۵۴
السخاوة والبخل··· ۵۵
الذهب والفضّة حجران ممسوخان··· ۵۶
البلاء والمصیبة··· ۵۶
المسألة··· ۵۹
الاستغناء عن النّاس··· ۵۹
الحساب والکتابة··· ۶۲
الزکاة··· ۶۲
حق اللّه··· ۶۳
أکل الرباء··· ۶۳
المشاغل··· ۶۴
المختال الفخور··· ۶۴
عقاب من صنع شیئا للمفاخرة··· ۶۵
الشکر··· ۶۵
القسم العاشر فی «المرأة»
منزلة المرأة··· ۶۹
عقل المرأة··· ۶۹
الخیر عند حسان الوجوه··· ۶۹
صورة المرأة··· ۷۰
الامرأة الصالحة للتزویج··· ۷۰
إکرام المرأة··· ۷۳
(۶)
المرأة الصالحة··· ۷۳
النزهة والمرأة··· ۷۵
همّة المرأة··· ۷۵
دواء الأبکار··· ۷۶
قوّة المرأة··· ۷۶
فضل التزویج··· ۷۷
اتیان النساء··· ۷۸
المرءة والسهر··· ۷۸
أکثر الخیر فی النساء··· ۷۸
حبّ الولایة وحبّ النساء··· ۷۹
حبّ النّساء والحلواء··· ۷۹
إظهار الحبّ للزوجة··· ۷۹
ألذّ الاشیاء المباضعة··· ۸۰
التمتّع لهو المؤمن··· ۸۰
جهاد المرأة··· ۸۱
کثرة النّکاح··· ۸۱
التزویج للمال والجمال··· ۸۱
النکاح بالفخر والریاء والسمعة··· ۸۲
العزوبة··· ۸۲
خوف العیلة··· ۸۳
حسن العزوبة··· ۸۴
تأدیب النساء··· ۸۴
حق المرأة علی الزوج··· ۸۵
حقّ الزوج علی المرأة··· ۸۵
السجدة للزوج··· ۸۶
تسویف المرأة··· ۸۶
طاعة المرأة··· ۸۷
(۷)
المرأة أسیرة··· ۸۷
غیرة النساء··· ۸۷
وفاء المرأة··· ۸۸
ترک المرأة··· ۸۸
الزوجة والوعدة الکذبة··· ۸۹
المرأة ریحانة··· ۸۹
اختیار المرأة··· ۸۹
المرأة فی منظر لقمان الحکیم··· ۸۹
صلاة المرأة··· ۹۱
زوجة السوء··· ۹۱
سخط الزوج··· ۹۲
التطیب والتجمیر··· ۹۲
سوء کلام المرأة··· ۹۲
المذموم من أخلاق النساء وصفاتهنّ··· ۹۳
من لا ینبغی التزویج معه··· ۹۳
الاستهتار بالنساء··· ۹۴
الخلوة بالنساء··· ۹۴
الصبر علی سوء خلق المرأة··· ۹۴
النساء مبال المبال··· ۹۵
حب المرأة أذی ۹۵
أقلّ ساکنی الجنّة النساء··· ۹۵
الحذر من النّساء··· ۹۶
حیاء النساء··· ۹۶
صبر الرجل علی الجمیلة··· ۹۶
ولایة المرأة··· ۹۷
النظرة··· ۹۷
القُبلة··· ۱۰۱
(۸)
المرأة وتقلیم الأظافیر··· ۱۰۲
الظلم علی المرأة··· ۱۰۲
خروج المرأة··· ۱۰۲
السّلام علی النساء··· ۱۰۴
مصافحة المرأة··· ۱۰۵
خطبة النساء··· ۱۰۵
مهر النساء··· ۱۰۵
التهیأة للنساء··· ۱۰۶
صبر النساء··· ۱۰۷
ذمّ النساء··· ۱۰۸
المرأة عقرب··· ۱۰۸
المرأة شرّ··· ۱۰۹
الفاحشة··· ۱۰۹
أکبر الزنا··· ۱۱۲
مباشرة المرأة مع بنتها··· ۱۱۷
عقاب من لا یغار··· ۱۱۷
حسن الخلق··· ۱۱۸
الدنیا الهنیء··· ۱۱۹
الولد··· ۱۲۰
التصابی مع الولد وملاعبته··· ۱۲۴
القیم علی العیال··· ۱۲۷
التوسعة علی العیال··· ۱۲۷
لزوم التوسعة فی السفر··· ۱۲۷
القسم الحادی عشر فی «العیشة»
الأکل والشرب··· ۱۳۱
الجوع نور الحکمة··· ۱۳۱
(۹)
آداب المائدة··· ۱۳۱
عفّة البطن··· ۱۳۲
فضل الإطعام··· ۱۳۲
المستأکل بدینه··· ۱۳۳
کدّ یمین··· ۱۳۴
طلب الحلال··· ۱۳۴
ما فی الحدیث من البلاغة··· ۱۳۵
الخبز··· ۱۳۶
اللحم··· ۱۳۶
قوّة الرجل فی الهریسة··· ۱۳۷
طعام السحر والقیلولة··· ۱۳۷
شرب الماء··· ۱۳۷
الصوم··· ۱۴۰
شهر الرمضان··· ۱۴۱
النوم··· ۱۴۲
السّواک ۱۴۳
البناء··· ۱۴۵
الحیوان··· ۱۴۵
دعاء الرکوب··· ۱۴۶
فی اتّخاذ الدجاج والدیک ۱۴۶
الدواء والتداوی ۱۴۷
الملح الجریش··· ۱۴۷
الألبسة··· ۱۴۷
لبس الکتان والصفیق من الثیاب··· ۱۴۸
صلة الرحم··· ۱۵۰
الوحدة··· ۱۵۱
(۱۰)
القسم الثانی عشر فی «الحکم والآداب»
اکرام الکریم··· ۱۵۵
الحسد··· ۱۵۵
الطمع··· ۱۵۶
الصبر··· ۱۵۶
الصبر والجزع والاسترجاع··· ۱۵۷
الحزن··· ۱۵۷
التثبّت··· ۱۵۸
الأمل والهوی ۱۵۸
العمل بالسّنن··· ۱۵۸
النظر بغیر إذن··· ۱۵۹
أصناف الأمّة··· ۱۵۹
رمی النّاس··· ۱۵۹
اتقاء وجوه النّاس··· ۱۵۹
نعمة النّاس··· ۱۶۰
المعاملة مع النّاس··· ۱۶۰
سوء الظنّ بالنّاس··· ۱۶۰
حکمة اختلاف النّاس··· ۱۶۰
النّصح··· ۱۶۲
العفو··· ۱۶۳
حفظ السرّ··· ۱۶۳
الأمانة والخیانة··· ۱۶۴
الصّدق··· ۱۶۵
الظلم··· ۱۶۶
موضع التهمة··· ۱۶۷
العافیة··· ۱۶۸
الإقرار بالحقّ··· ۱۶۸
(۱۱)
بثّ المعروف··· ۱۶۸
الکتمان··· ۱۶۸
کتمان الوجع··· ۱۶۹
المغبون··· ۱۶۹
الایثار··· ۱۶۹
الخشیة··· ۱۷۰
الخشوع··· ۱۷۰
الخوف والرجاء··· ۱۷۰
اللسان، والصمت والکلام··· ۱۷۲
قلّة الکلام علامة فقه الرجل··· ۱۷۴
اللعن··· ۱۷۶
الرضاء··· ۱۷۶
کثرة أمّة محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله فی القیامة··· ۱۷۶
الایمان والعمل··· ۱۷۷
التجبّر··· ۱۷۷
السلمان المحمّدی ۱۷۷
الاجماع··· ۱۷۸
التجربة··· ۱۷۹
الاخلاص والریاء··· ۱۷۹
علامات المرائی والمنافق··· ۱۷۹
المروّة··· ۱۸۱
الربا··· ۱۸۱
الرجاء··· ۱۸۲
العجب··· ۱۸۲
الغضب··· ۱۸۳
العصبیة··· ۱۸۴
الغفلة··· ۱۸۵
(۱۲)
البلاد··· ۱۸۵
جهنّم··· ۱۸۵
التمادح··· ۱۸۵
من باع آخرته بدنیا··· ۱۸۶
من لم یقبل العذر··· ۱۸۶
الکذب فی الصلاح··· ۱۸۶
المزاح والضحک ۱۸۶
الوثاقة بالمؤمن··· ۱۸۷
الدعابة··· ۱۸۸
الجارّ··· ۱۸۸
البهتان··· ۱۸۸
الزکاة··· ۱۸۸
حق اللّه··· ۱۸۹
الغیبة··· ۱۸۹
المراء··· ۱۹۰
الاستخارة··· ۱۹۰
السّلام··· ۱۹۱
الوصیة··· ۱۹۲
الحجّ··· ۱۹۲
الصّدقة··· ۱۹۲
الهدیة··· ۱۹۳
الریح··· ۱۹۳
الذنب والعقوبة··· ۱۹۴
الطینة··· ۱۹۵
الابلیس··· ۱۹۹
مصائد الشیطان··· ۲۰۰
ترک المعصیة··· ۲۰۱
(۱۳)
محقّرات الذنوب··· ۲۰۱
نعم العون ونعم المستعان··· ۲۰۱
الحزن عقوبة المصیبة··· ۲۰۲
أحسن المکارم··· ۲۰۲
أکبر العیب··· ۲۰۲
حبس العبد لذنبه··· ۲۰۲
غلبة السیئة··· ۲۰۳
التّجاوز عن السیئة··· ۲۰۳
الورع عن المحارم··· ۲۰۳
التوبة··· ۲۰۴
الاستغفار··· ۲۰۴
توبة فرعون··· ۲۰۴
توبة المغتاب··· ۲۰۵
تدارک الذنوب··· ۲۰۵
ما الاستغفار··· ۲۰۹
تأخیر التوبة··· ۲۱۰
مراتب التوبة··· ۲۱۰
الحسنة بسبعمأة أمثالها··· ۲۱۱
التوبة الحقیقیة··· ۲۱۱
الضّحک والذّنب··· ۲۱۲
فرح اللّه بالتوبة··· ۲۱۲
التائب کمن لا ذنب له··· ۲۱۳
مخافة اللّه··· ۲۱۳
الطمع فی رحمة اللّه··· ۲۱۳
بشارة المذنبین··· ۲۱۴
(۱۴)
القسم الثّالث عشر فی «المواعظ والوصایا الجامعة»
الوصیة الأحمدیة··· ۲۱۷
وصیة النبی لأمیر المؤمنین علیه‌السلام ··· ۲۲۵
الوصیة النبویة··· ۲۲۶
وصیة النّبی صلی‌الله‌علیه‌وآله لأبیذر··· ۲۴۱
الحدیث المناهی ۲۵۶
عقوبات الأعمال··· ۲۶۶
الخطب العلویة··· ۲۸۳
وصیة أمیر المؤمنین لابنه الحسین علیهماالسلام ··· ۲۸۳
وصیة أمیر المؤمنین علیه‌السلام لابنه الحنفیة··· ۲۸۷
نصائح أخری عن أمیر المؤمنین علیه‌السلام ··· ۲۹۲
الحدیث الأربعمأة··· ۲۹۲
خطبة لأمیر المؤمنین علیه‌السلام ··· ۳۱۶
وصیة أمیر المؤمنین علیه‌السلام لکمیل بن زیاد··· ۳۱۸
خطبة الوسیلة لأمیر المؤمنین علیه‌السلام :··· ۳۲۴
المسائل الحسنیة··· ۳۳۴
النصائح الصادقیة··· ۳۳۷
الوصیة الصادقیة··· ۳۳۹
المواعظ الموسویة··· ۳۴۵
المواعظ التوراتیة··· ۳۵۱
الوصایا اللقمانیة··· ۳۵۳
النصایح الداودیة··· ۳۵۸
المواعظ العیسویة علیه‌السلام ··· ۳۶۰
القسم الرابع عشر فی «الجهاد»
الجهاد··· ۳۷۷
السیوف مقالید الجنّة··· ۳۷۷
أشباه الرجال··· ۳۷۷
(۱۵)
الجهاد لخاصّة أولیاءه··· ۳۸۰
مجد الابناء··· ۳۸۰
الخیر فی ظلّ السیوف··· ۳۸۰
خصال الشهید··· ۳۸۱
المجاهد من جاهد نفسه··· ۳۸۱
الهجرة··· ۳۸۱
الجرح فی سبیل اللّه··· ۳۸۱
الهجرة··· ۳۸۲
القسم الخامس عشر فی «الغیبة والتقیة والظهور والرجعة»
الغیبة··· ۳۸۷
الایمان فی زمن الغیبة··· ۳۹۰
التسلیم··· ۳۹۰
حوادث آخر الزمان··· ۳۹۴
تحریم التظاهر بالمنکرات، وذکر جملة من…··· ۴۰۲
الجهالة والفسق··· ۴۱۰
القیام فی الغیبة··· ۴۱۰
التقیة فی زمن الغیبة··· ۴۱۳
الظهور··· ۴۱۸
من علائم الظهور··· ۴۱۸
یوم اللّه··· ۴۲۵
قوّة الرجل··· ۴۲۶
صلاة عیسی علیه‌السلام خلف الإمام علیه‌السلام ··· ۴۲۶
الفرج علی الیأس··· ۴۲۷
العلّة التی من أجلها سمّی القائم قائما··· ۴۲۸
لا یخرج المهدی علیه‌السلام حتّی یقتل ثلث و…··· ۴۲۸
منادی السماء وخروج المهدی ۴۲۹
(۱۶)
لا یخرج المهدی حتّی لا یبقی قیل ولا ابن قیل··· ۴۲۹
التسلیم··· ۴۲۹
أصحاب المهدی علیه‌السلام ··· ۴۳۱
الرجعة··· ۴۳۲
القسم السادس عشر فی «الموت والمعاد»
الموت··· ۴۳۷
إنّک میت··· ۴۳۷
ما الموت؟··· ۴۳۷
صفة الموت··· ۴۳۸
کراهة الموت··· ۴۳۹
ذلّ الموت··· ۴۴۲
نعم الدواء··· ۴۴۳
الموت کفّارة··· ۴۴۳
کأنّ الموت علی غیرنا··· ۴۴۵
تنوّقوا فی الأکفان··· ۴۴۵
موت الغریب··· ۴۴۵
موت ملک الموت··· ۴۴۵
المقابر··· ۴۴۵
طول العمر··· ۴۴۶
الساعة وشرار الخلق··· ۴۴۶
الحساب والکتابة··· ۴۴۷
عذاب القبر··· ۴۴۷
المسألة فی القبر ومن یسأل ومن لا یسأل··· ۴۴۸
اجتماع الأرواح··· ۴۴۹
مصادر التحقیق··· ۴۵۱
(۱۷)
(۱۸)
المقدّمة
الحمد للّه الذی هو الأوّل والآخر، والظّاهر والباطن، وهو علی کلّ شیء قدیر. نحمدک اللّهمّ یا من جعلنا من المتمسّکین بمسکة التوحید والولایة، وأضاء لنا المصابیح بنبینا محمّد وآله، عیبات علم الملک العلاّم، الذین هم أساس الدین، وعماد الیقین، بهم عرفنا اللّه ما عرفنا، وأنقذنا بهم من شفاجرف الهلکات، والصّلاة والسّلام علی رسوله الأمین وعلی عترته أعلام الدین، الذین فیهم کرائم القرآن، وهم کنوز الرحمن، وعلی من تبعهم بإحسان إلی یوم الدین، الذین صبروا وصابروا فی ولائهم لأهل البیت المنتجبین، ولا زالوا بحبلهم ومُسکتهم متمسّکین، ولعنة اللّه علی أعدائهم أعداء دین اللّه من الأوّلین والآخرین من الآن إلی قیام یوم الدین.
أمّا بعد، فهذا الجزء الثانی من کتاب «المُسکة فی ما ورد عن أهل البیت النبوّة» المشتمل علی آداب السیاسة، و ما یتعلّق بمعرفة حقیقة الدنیا، ووصف المرأة وما یلیق بالعیشة، و فیه الحکم والآداب، والمواعظ والوصایا الجامعة ویحتوی الروایات الواردة فی الجهاد، والغیبة والتّقیة والظّهور والرّجعة وما یبحث عن الموت والمعاد.
وآخر دعوانا أن الحمدلله ربّ العالمین
القسم التاسع فی «الدنیا»
الدنیا
دعاء الجامع
۱ » علی، عن أبیه، عن ابن محبوب، عن هشام بن سالم، عن أبی حمزة قال: أخذت هذا الدعاء عن أبی جعفر محمّد بن علی علیهماالسلام قال: وکان أبو جعفر یسمّیه الجامع(۱):
بسم اللّه الرّحمن الرّحیم
أسألک اللهمّ الرفاهیة فی معیشتی ما أبقیتنی، معیشة أقوی بها علی طاعتک، وأبلغ بها رضوانک، وأصیر بها إلی دار الحیوان غدا، ولا ترزقنی رزقا، یطغینی ولا تبتلنی بفقر أشقی به مضیقا علی، أعطنی حظّا وافرا فی آخرتی ومعاشا واسعا هنیئا مریئا فی دنیای ولا تجعل الدنیا علی سجنا، ولا تجعل فراقها علی حزنا أجرنی من فتنتها، واجعل عملی فیها مقبولاً، وسعیی فیها مشکورا.
البقاء
۲ » وأخبرنی عمر بن بکیر عن شیخ من قریش قال قام إلی سلیمان زیاد بن عثمان بن زیاد لمّا توفّی ابنه أیوب فقال: یا أمیر المؤمنین، إنّ عبد الرحمن
۱- الکافی، ج ۲، ص ۵۸۷٫
(۲۳)
بن أبی بکرة کان یقول من أحبّ البقاء فلیوطّن نفسه علی المصائب(۱).
۳ » وقال الإمام أبی الحسن السجّاد زین العابدین علی بن الحسین علیهماالسلام : أعظم النّاس خطرا من لم یر الدنیا خطرا لنفسه (۲).
۴ » عن المنقری، عن حفص بن غیاث، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: فی مناجاة موسی علیه‌السلام : یا موسی، إنّ الدنیا دار عقوبة، عاقبت فیها آدم عند خطیئته وجعلتها ملعونة، ملعون ما فیها إلاّ ما کان فیها لی، یا موسی، إنّ عبادی الصالحین زهدوا فی الدنیا بقدر علمهم، وسائر الخلق رغبوا فیها بقدر جهلهم، وما من أحد عظّمها فقرّت عیناه فیها ولم یحقّرها أحد إلاّ انتفع بها (۳).
۵ » یا علی، شرّ النّاس من باع آخرته بدنیاه، وشرّ من ذلک من باع آخرته بدنیا غیره(۴).
دنیا دار مجاز
۶ » ومن کلام لأمیر المؤمنین علیه‌السلام : أیها النّاس، إنّما الدنیا دار مجاز، والآخرة دار قرار، فخذوا من ممرّکم لمقرّکم. ولا تهتکوا أستارکم عند من یعلم أسرارکم. وأخرجوا من الدنیا قلوبکم من قبل أن تخرج منها أبدانکم. ففیها اختبرتم، ولغیرها خلقتم. إنّ المرء إذا هلک قال النّاس ما ترک وقالت الملائکة ما قدّم. للّه آباؤکم فقدّموا بعضا یکن لکم قرضا، ولا تخلفوا کلاًّ فیکون علیکم(۵).
۷ » ومن هذه الخطبة: شغل من الجنّة والنّار أمامه، ساع سریع نجی، وطالب بطی‌ء رجی، ومقصّر فی النّار هوی. الیمین والشمال مضلّة، والطریق
۱- الاعتبار، لابن أبی الدنیا، ۴۴٫
۲- نزهة الناظر وتنبیه الخاطر للحلوانی، ص ۹۴٫
۳- الکافی، ج ۲، ص ۳۱۷٫
۴- من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۳۵۳٫
۵- نهج البلاغة، ج ۲، ص ۱۸۳٫
(۲۴)
الوسطی هی الجادّة. علیها باقی الکتاب وآثار النبوّة. ومنها منفذ السنّة، وإلیها مصیر العاقبة. هلک من ادّعی وخاب من افتری. من أبدی صفحته للحقّ هلک، وکفی بالمرء جهلاً أن لا یعرف قدره. لا یهلک علی التقوی سنخ أصل. ولا یظمأ علیها زرع قوم. فاستتروا ببیوتکم. وأصلحوا ذات بینکم. والتوبة من ورائکم ولا یحمد حامد إلاّ ربّه(۱).
۸ » ومن کلام له علیه‌السلام : فإنّکم لو عاینتم ما قد عاین من مات منکم لجزعتم ووهلتم وسمعتم وأطعتم. ولکن محجوب عنکم ما قد عاینوا.
وقریب ما یطرح الحجاب، ولقد بصرتم إن أبصرتم، وأسمعتم إن سمعتم، وهدیتم إن اهتدیتم، بحقّ أقول لکم لقد جاهرتکم العبر، وزجرتم بما فیه مزدجر، وما یبلغ عن اللّه بعد رسل السماء إلاّ البشر(۲).
۹ » ومن کلام له علیه‌السلام : انظروا إلی الدنیا نظر الزاهدین فیها، الصادفین عنها، فإنّها واللّه عمّا قلیل تزیل الثاوی الساکن، وتفجع المترف الآمن، لا یرجع ما تولّی منها فأدبر، ولا یدری ما هو آت منها فینتظر، سرورها مشوب بالحزن، وجلد الرجال فیها إلی الضعف والوهن، فلا یغرنّکم کثرة ما یعجبکم فیها، لقلّة ما یصحبکم منها رحم اللّه امرءً تفکر فاعتبر، واعتبر فأبصر، فکأنّ ما هو کائن من الدنیا عن قلیل لم یکن، وکأنّ ما هو کائن من الآخرة عمّا قلیل لم یزل، وکلّ معدود منقض، وکلّ متوقّع آت، وکلّ آت قریب دان، العالم من عرف قدره، وکفی بالمرء جهلاً ألا یعرف قدره، وإنّ من أبغض الرجال إلی اللّه لعبدا وکله اللّه إلی نفسه، جائرا عن قصد السبیل، سائرا بغیر دلیل، إن دعی إلی حرث الدنیا عمل، وإن دعی إلی حرث الآخرة کسل، کأنّ ما عمل له واجب علیه، وکأنّ ما ونی فیه ساقط عنه، وذلک زمان لا ینجو فیه إلاّ کلّ مؤمن
۱- نهج البلاغة، خطب الإمام علی علیه‌السلام ، ج ۱، ص ۴۹٫
۲- نهج البلاغة، خطب الإمام علی علیه‌السلام ، ج ۱، ص ۵۷٫
(۲۵)
نومة(۱)، إن شهد لم یعرف، وإن غاب لم یفتقد، أولئک مصابیح الهدی، وأعلام السری، لیسوا بالمساییح، ولا المذاییع البذر، أولئک یفتح اللّه لهم أبواب رحمته، ویکشف عنهم ضراء نقمته. أیها النّاس سیأتی علیکم زمان یکفأ فیه الإسلام کما یکفأ الإناء بما فیه. أیها النّاس، إنّ اللّه قد أعاذکم من أن یجور علیکم، ولم یعذکم من أن یبتلیکم، وقد قال جلّ من قائل: « إنّ فی ذلک لآیات، وإن کنّا لمبتلین(۲)»(۳).
۱۰ » روی عن أمیر المؤمنین علیه‌السلام : الدنیا دول، فاطلب حظّک منها بأجمل الطلب(۴).
العمل للدنیا والآخرة
۱۱ » محمّد بن وهبان عن داود بن الهیثم، عن جدّه إسحاق بن بهلول، عن طلحة بن زید الرقی، عن الزبیر ابن عطا، عن عمیر بن هانی العیسی عن جنادة بن أبی أمید، عن الحسن ابن علی علیهماالسلام ، أنّه قال: إعمل لدنیاک کأنّک تعیش أبدا، واعمل لآخرتک کأنّک تموت غدا(۵).
۱۲ » الحسین بن سعید الأهوازی فی کتاب الزهد: عن محمّد بن أبی عمیر، عن علی الأحمصی عمّن أخبره، عن أبی جعفر علیه‌السلام ، أنّه کان یقول: نعم العون الدنیا علی الآخرة(۶).
۱۳ » روی عن النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله : فضوح الدنیا أهون من فضوح الآخرة(۷).
۱- أمّا قوله علیه‌السلام : «کلّ مؤمن نومة» فإنّما أراد به الخامل الذکر القلیل الشرّ. والمساییح جمع مسیاح، وهو الذی یسیح بین النّاس بالفساد والنمائم. والمذاییع جمع مذیاع، وهو الذی إذا سمع لغیره بفاحشة أذاعها ونوه بها. والبذر جمع بذور، وهو الذی یکثر سفهه ویلغو منطقه.
۲- المؤمنون / ۳۰٫
۳- نهج البلاغة، خطب الإمام علی علیه‌السلام ، ج ۱، ص ۱۹۷٫
۴- ابوالفتح الکراجکی، کنز الفوائد، ص ۱۶٫
۵- الخزار القمی، کفایة الأثر، ص ۲۲۸٫
۶- الحسین بن سعید الکوفی الأهوازی،کتاب الزهد، ص ۵۱٫
۷- کنز العمال، ج ۳، ص ۱۹۴٫
(۲۶)
۱۴ » وروی محمّد بن أبی عمیر، عن أبان بن عثمان، وهشام بن سالم، ومحمّد بن حمران عن الصادق علیه‌السلام قال: عجبت لمن فزع من أربع کیف لا یفزع إلی أربع، عجبت لمن خاف کیف لا یفزع إلی قوله عزّ وجلّ: « حسبنا اللّه ونعم الوکیل»(۱)، فإنّی سمعت اللّه عزّ وجلّ یقول بعقبها: « فانقلبوا بنعمة من اللّه وفضل لم یمسسهم سوء»(۲).
وعجبت لمن اغتمّ کیف لا یفزع إلی قوله تعالی: « لا إله إلاّ أنت سبحانک إنّی کنت من الظالمین»(۳)، فإنّی سمعت اللّه عزّ وجلّ یقول بعقبها: « فاستجبنا له ونجّیناه من الغمّ وکذلک ننجی المؤمنین»(۴)، وعجبت لمن مکر به کیف لا یفزع إلی قوله تعالی « وأفوّض أمری إلی اللّه إن اللّه بصیر بالعباد»(۵)، فإنّی سمعت اللّه عزّ وجلّ یقول بعقبها: « فوقاه اللّه سیئات ما مکروا»(۶)، وعجبت لمن أراد الدنیا وزینتها کیف لا یفزع إلی قوله تعالی: « ما شاء اللّه لا قوّة إلاّ باللّه»(۷)، فإنّی سمعت اللّه عزّ وجلّ یقول بعقبها: « إن ترن أنا أقلّ منک مالاً وولدا، فعسی ربّی أن یؤتین خیرا من جنّتک»(۸) الآیة(۹).
۱۵ » فیما أوصی به النّبی صلی‌الله‌علیه‌وآله أباذر: علی العاقل أن یکون طالبا لثلاث: مرمة لمعاش أو تزوّد لمعاد، أو تلذّذ فی غیر محرم(۱۰).
۱۶ » سئل أمیر المؤمنین علیه‌السلام من أعظم النّاس حسرة؟ قال: من رأی ماله فی میزان غیره وأدخله اللّه به النّار، وأدخل وارثه به الجنّة(۱۱).
۱- آل عمران / ۱۷۳٫
۲- آل عمران / ۱۷۴٫
۳- الانبیاء / ۸۸٫
۴- الانبیاء / ۸۸٫
۵- غافر / ۴۴٫
۶- غافر / ۴۵٫
۷- الکهف / ۳۹٫
۸- الکهف / ۳۹ ـ ۴۰٫
۹- من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۳۸۹٫
۱۰- الشیخ الصدوق، معانی الأخبار، ص ۳۳۴٫
۱۱- تفسیر الإمام العسکری علیه‌السلام ، ص ۴۰٫
(۲۷)
۱۷ » روی عن الصادق علیه‌السلام : إنّ عیسی بن مریم توجّه فی بعض حوائجه ومعه ثلاثة نفر من أصحابه. فمر بلبنات من ذهب علی ظهر الطریق، فقال لأصحابه: إنّ هذا یقتل النّاس. ثمّ مضی، وانصرف الثلاثة من عنده فوافوا عند الذهب ثلاثتهم، فقال اثنان لواحد: إشتر لنا طعاما. فذهب یشتری لهما طعاما، فجعل فیه سمّا لیقتلهما، کیلا یشارکاه فی الذهب، وقال الإثنان: إذا جاء قتلناه کیلا یشارکنا، فلمّا جاء قاما إلیه فقتلاه، ثمّ تغذّیا فماتا. فرجع إلیهم عیسی وهم موتی حوله، فأحیاهم وقال: ألم أقل لکم هذا یقتل النّاس(۱).
علامات الشقاء
۱۸ » علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن النوفلی، عن السکونی، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: قال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله : من علامات الشقاء: جمود العین، وقسوة القلب، وشدّة الحرص فی طلب الدنیا، والإصرار علی الذنب(۲).
الزهد
۱۹ » عدّة من أصحابنا، عن أحمد بن أبی عبد اللّه، عن الجهم بن الحکم، عن إسماعیل ابن مسلم قال: قال أبو عبد اللّه علیه‌السلام : لیس الزهد فی الدنیا بإضاعة المال ولا تحریم الحلال بل الزهد فی الدنیا أن لا تکون بما فی یدک أوثق منک بما عند اللّه عزّ وجلّ.
محمّد بن یحیی، عن أحمد بن محمّد بن عیسی، عن محمّد بن سنان، عن مالک بن عطیة عن معروف بن خربوذ، عن أبی الطفیل قال: سمعت أمیرالمؤمنین علیه‌السلام یقول: الزهد فی الدنیا قصر الأمل، وشکر کلّ نعمة، والورع عن کلّ ما حرّم اللّه عزّ وجلّ(۳).
۱- الفتال النیسابوری، روضة الواعظین، ص ۴۲۸٫
۲- الکافی، ج ۲، ص ۲۹۰٫
۳- الکافی، ج ۵، ص ۷۰٫
(۲۸)
الغنی عون التقوی
۲۰ » علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن النوفلی، عن السکونی، عن أبی عبد اللّه، عن آبائه: قال: قال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله : نعم العون علی تقوی اللّه الغنی(۱).
۲۱ » عدّة من أصحابنا، عن أحمد بن محمّد بن عیسی، عن أبی عبد اللّه، عن عبد الرحمن بن محمّد، عن الحارث بن بهرام، عن عمرو بن جمیع قال: سمعت أبا عبد اللّه علیه‌السلام یقول: لا خیر فی من لا یحبّ جمع المال من حلال یکف به وجهه، ویقضی به دینه، ویصل به رحمه(۲).
ادخار الطعام
۲۲ » قال علیه‌السلام : إنّ الإنسان إذا ادّخر طعام سنته خفّ ظهره واستراح(۳).
۲۳ » علی بن إبراهیم، عن أبیه عن ابن أبی عمیر، عن هشام بن سالم عن عبد اللّه ابن أبی یعفور قال: قال رجل لأبی عبد اللّه علیه‌السلام : واللّه، إنّا لنطلب الدنیا، ونحبّ أن نؤتاها، فقال: تحبّ أن تصنع بها ماذا؟ قال: أعود بها علی نفسی وعیالی، وأصل بها، وأتصدّق بها، وأحجّ وأعتمر، فقال علیه‌السلام : لیس هذا طلب الدنیا، هذا طلب الآخرة(۴).
مرمّة المعاش وإصلاح المال
۲۴ » عن أبی الحسن الرضا علیه‌السلام : واجتهدوا أن یکون زمانکم أربع ساعات: ساعة منه لمناجاته، وساعة لأمر المعاش، وساعة لمعاشرة الأخوان الثقات، والذین یعرفون عیوبکم ویخلصون لکم فی الباطن، وساعة تخلون فیها لِلَذّاتکم، وبهذه الساعة تقدرون علی الثلاث الساعات(۵).
۲۵ » عدّة من أصحابنا عن أحمد بن محمّد عن علی بن الحکم عن محمّد بن سماعة عن محمّد بن مروان عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: إنّ فی حکمة آل داود
۱- الکافی، ج ۵، ص ۷۱٫
۲- الکافی، ج ۵، ص ۷۲٫
۳- وسائل الشیعة، ج ۲، ص ۳۲۰٫
۴- الکافی، ج ۵، ص ۷۲٫
۵- فقه الرضا علیه‌السلام ، ص ۳۳۷٫
(۲۹)
ینبغی للمسلم العاقل أن لا یری ظاعنا إلاّ فی ثلاث: مرمّة لمعاش، أو تزوّد لمعاد، أو لذّة فی غیر ذات محرّم، وینبغی للمسلم العاقل أن یکون له ساعة یفضی بها إلی عمله فیما بینه وبین اللّه عزّ وجلّ، وساعة یلاقی إخوانه الذین یفاوضهم ویفاوضونه فی أمر آخرته، وساعة یخلّی بین نفسه ولَذّاتها فی غیر محرّم، فإنّها عون علی تلک الساعتین(۱).
۲۶ » محمّد بن یعقوب، عن عدّة من أصحابنا، عن أحمد بن محمّد بن عیسی عن أبی عبد اللّه، عن عبد الرحمن بن محمّد، عن الحارث بن بهرام، عن عمرو بن جمیع قال: سمعت أبا عبد اللّه علیه‌السلام یقول: لا خیر فیمن لا یحبّ جمع المال من حلال یکف به وجهه، ویقضی به دینه، ویصل به رحمه(۲).
۲۷ » قال: سمعت الرضا علیه‌السلام یقول: لا یجتمع المال إلاّ بخصال خمس: ببخل شدید، وأمل طویل، وحرص غالب، وقطیعة الرحم، وإیثار الدنیا علی الآخرة(۳).
۲۸ » وقیل للنبی صلی‌الله‌علیه‌وآله : کیف یکون الرجل فی الدنیا؟ قال متشمّرا کطالب القافلة قیل فی کم القرار فیها؟ قال کقدر المتخلّف عن القافلة، قیل: فکم ما بین الدنیا والآخرة؟ قال: غمضة عین(۴).
۲۹ » ورّام بن أبی فراس فی کتابه قال: قال علیه‌السلام : لا تسبّوا الدنیا، فنعم المطیة الدنیا للمؤمن، علیها یبلغ الخیر، وبها ینجو من الشرّ، إنّه إذا قال العبد: لعن اللّه الدنیا قالت الدنیا: لعن اللّه أعصانا لربّه(۵).
۳۰ » الحسین بن محمّد، عن معلی بن محمّد، عن الوشّاء قال: سمعت الرضا علیه‌السلام یقول: قال عیسی بن مریم علیهماالسلام للحواریین: یا بنی إسرائیل، لا
۱- فقه الرضا علیه‌السلام .
۲- وسائل الشیعة (الإسلامیة)، ج ۱۲، ص ۱۹٫
۳- الخصال، ص ۲۸۲٫
۴- روضة الواعظین، الفتال النیسابوری، ص ۴۴۸٫
۵- وسائل الشیعة (آل البیت)، ج ۷، ص ۵۰۹٫
(۳۰)
تأسوا علی ما فاتکم من الدنیا کما لا یأسی أهل الدنیا علی ما فاتهم من دینهم إذا أصابوا دنیاهم(۱).
۳۱ » علی بن محمّد بن بندار، عن أحمد بن أبی عبد اللّه، عن إبراهیم بن محمّد الثقفی، عن علی بن المعلّی، عن القاسم بن محمّد رفعه إلی أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: قیل له: ما بال أصحاب عیسی علیه‌السلام کانوا یمشون علی الماء ولیس ذلک فی أصحاب محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله ؟ قال: إنّ أصحاب عیسی علیه‌السلام کفوا المعاش وإنّ هؤلاء ابتلوا بالمعاش(۲).
۳۲ » رویعن الإمام موسی بن جعفر علیهماالسلام : جعلوا لأنفسکم حظّا من الدنیا بإعطائها ما تشتهی من الحلال وما لا یثلم المروة وما لا سرف فیه، واستعینوا بذلک علی أمور الدین، فإنّه روی لیس منّا من ترک دنیاه لدینه أو ترک دینه لدنیاه(۳).
۳۳ » عنه علیه‌السلام : نصف العاقل الاحتمال ونصفه التغافل(۴).
۳۴ » روی عن أمیر المؤمنین علیه‌السلام : خذ من نفسک لنفسک، وتزوّد من یومک لغدک، واغتنم غفو الزمان وانتهز فرصة الإمکان(۵).
۳۵ » علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن ابن أبی عمیر، عن هشام بن سالم، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: کان أمیر المؤمنین صلوات اللّه علیه یقول: ابن آدم إن کنت ترید من الدنیا ما یکفیک فإنّ أیسر ما فیها یکفیک، وإن کنت إنّما ترید ما لا یکفیک فإنّ کلّ ما فیها لا یکفیک(۶).
۳۶ » کلمّا فاتک من الدنیا شیء فهو غنیمة(۷).
۱- الکافی، ج ۲، ص ۱۳۷٫
۲- الکافی، ج ۵، ص ۷۱٫
۳- تحف العقول، ص ۴۱۰٫
۴- عیون الحکم والمواعظ، ص ۴۹۹٫
۵- عیون الحکم والمواعظ، ص ۲۴۱٫
۶- الکافی، ج ۲، ص ۱۳۸٫
۷- غرر الحکم، ش ۹۶۱۸٫
(۳۱)
۳۷ » أخبرنا ابن الحمامی المقریء، قال: حدّثنا أبو سهل أحمد بن محمّد ابن عبد اللّه بن زیاد القطان، قال: حدّثنا یعقوب بن إسحاق النحوی، قال: حدّثنا عبد السّلام بن مطهّر أبو ظفر، قال: حدّثنا موسی بن خلف، عن لیث بن أبی سلیم، عن مجاهد، عن ابن عمر، قال: قال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله : کن فی الدنیا کأنّک غریب، أو کأنّک عابر سبیل، وعد نفسک فی أصحاب القبور(۱).
۳۸ » وقال علیه‌السلام : النّاس أبناء الدنیا، ولا یلام الرجل علی حبّ أمّه(۲).
۳۹ » النّاس أبناء الدنیا والولد مطبوع علی حبّ أمّه(۳).
۴۰ » الإمام علی علیه‌السلام : من کرمت نفسه صغرت الدنیا فی عینه(۴).
۴۱ » فاحذروا الدنیا فإنّها غدّارة، غرّارة، خدوع، معطیة منوع، ملبسة نزوع. ولا یدوم رخاؤها، ولا ینقضی عناؤها، ولا یرکد بلاؤها(۵).
الدنیا سراب زائل
۴۲ » الدنیا غرور حائل، وسراب زائل وسناد مائل(۶).
۴۳ » وقال علیه‌السلام : احذروا الدنیا فإنّ فی حلالها حساب وفی حرامها عقاب، وأوّلها عناء، وآخرها فناء، من صحّ فیها هرم، ومن مرض فیها ندم، ومن استغنی فیها فتن، ومن افتقر فیها حزن، ومن أتاها فاتته، ومن بعد عنها أتته، ومن نظر إلیها أعمّته، ومن بصر بها بصّرته، إن أقبلت غرّت، وإن أدبرت ضرّت(۷).
۴۴ » حدّثنا أبی رحمه‌الله قال: حدّثنا سعد بن عبد اللّه، عن القاسم بن محمّد الإصبهانی، عن سلیمان بن داود المنقری، عن سفیان بن عیینة، عن الزهری
۱- الشیخ الطوسی فی الأمالی، ص ۳۸۱٫
۲- نهج البلاغة، ج ۴، ص ۷۳٫
۳- عیون الحکم والمواعظ، ص ۵۵٫
۴- بحار الأنوار، ج ۷۵، ص ۱۵٫
۵- نهج البلاغة، ج ۲، ص ۲۲۵٫
۶- عیون الحکم والمواعظ، ص ۲۰٫
۷- بحار الأنوار، ج ۷۵، ص ۲۳٫
(۳۲)
قال: سمعت علی بن الحسین علیهماالسلام یقول: من لم یتعزّ بعزاء اللّه تقطّعت نفسه علی الدنیا حسرات. واللّه ما الدنیا والآخرة إلاّ ککفّتی المیزان فأیهما رجح ذهب بالآخر، ثمّ تلا قوله عزّ وجلّ: « إذا وقعت الواقعة»(۱)؛ یعنی القیامة، « لیس لوقعتها کاذبة خافضة»(۲)، خفضت واللّه بأعداء اللّه إلی النّار « رافعة»؛ رفعت واللّه أولیاء اللّه إلی الجنّة.
ثمّ أقبل علی رجل من جلسائه فقال له: إتّق اللّه وأجمل فی الطلب ولا تطلب ما لم یخلق فإنّ من طلب ما لم یخلق تقطّعت نفسه حسرات ولم ینل ما طلب. ثمّ قال: وکیف ینال ما لم یخلق، فقال الرجل: وکیف یطلب ما لم یخلق؟ فقال: من طلب الغنی والأموال والسعة فی الدنیا فإنّما یطلب ذلک للراحة، والراحة لم تخلق فی الدنیا ولا لأهل الدنیا، إنّما خلقت الراحة فی الجنّة ولأهل الجنّة، والتعب والنصب خلقا فی الدنیا ولأهل الدنیا، وما أعطی أحد منها جفنة إلاّ أعطی من الحرص مثلیها، ومن أصاب من الدنیا أکثر کان فیها أشدّ فقرا؛ لأنّه یفتقر إلی النّاس فی حفظ أمواله، ویفتقر إلی کلّ آلة من آلات الدنیا فلیس فی غنی الدنیا راحة، ولکنّ الشیطان یوسوس إلی ابن آدم أنّ له فی جمع ذلک المال راحة، وإنّما یسوقه إلی التعب فی الدنیا والحساب علیه فی الآخرة، ثمّ قال علیه‌السلام : کلاّ ما تعب أولیاء اللّه فی الدنیا للدنیا بل تعبوا فی الدنیا للآخرة، ثمّ قال: ألا ومن اهتمّ لرزقه کتب علیه خطیئة، کذلک قال المسیح عیسی علیه‌السلام للحوّاریین: إنّما الدنیا قنطرة فاعبروها ولا تعمروها(۳).
حبّ الدنیاوبغضه
۴۵ » علی، عن أبیه، عن علی بن محمّد القاسانی، عن القاسم بن محمّد، عن سلیمان بن داود المنقری، عن عبد الرزّاق بن همّام، عن معمّر بن راشد، عن الزهری محمّد بن مسلم بن شهاب قال: سئل علی بن الحسین علیهماالسلام ؛ أی
۱- الواقعة / ۱٫
۲- الواقعة / ۲٫
۳- الشیخ الصدوق فی الخصال، ص ۶۴٫
(۳۳)
الأعمال أفضل عند اللّه عزّ وجلّ؟ فقال: ما من عمل بعد معرفة اللّه عزّ وجلّ ومعرفة رسوله صلی‌الله‌علیه‌وآله أفضل من بغض الدنیا، وإنّ لذلک لشعبا کثیرة وللمعاصی شعبا، فأوّل ما عصی اللّه به الکبر، وهی معصیة إبلیس حین أبی واستکبر وکان من الکافرین، والحرص وهی معصیة آدم وحوا حین قال اللّه عزّ وجلّ لهما: « فکلا من حیث شئتما، ولا تقربا هذه الشجرة، فتکونا من الظالمین»(۱)، فأخذا ما لا حاجة بهما إلیه، فدخل ذلک علی ذرّیتهما إلی یوم القیامة، وذلک أنّ أکثر ما یطلب ابن آدم ما لا حاجة به إلیه، ثمّ الحسد، وهی معصیة ابن آدم حیث حسد أخاه فقتله، فتشعّب من ذلک حبّ النساء وحبّ الدنیا وحبّ الرئاسة وحبّ الراحة وحبّ الکلام وحبّ العلوّ والثروة، فصرن سبع خصال، فاجتمعن کلّهنّ فی حبّ الدنیا، فقال الأنبیاء والعلماء بعد معرفة ذلک: حبّ الدنیا رأس کلّ خطیئة، والدنیا دنیاءان: دنیا بلاغ، ودنیا ملعونة(۲).
۴۶ » عنه، عن علی بن الحکم، عن الحکم بن أیمن، عن داود الأبزاری قال: قال أبو جعفر علیه‌السلام : ملک ینادی کلّ یوم: ابن آدم لد للموت واجمع للفناء وابن للخراب(۳).
۴۷ » عنه، عن علی بن الحکم، عن عمر بن أبان، عن أبی حمزة، عن أبی جعفر علیه‌السلام قال: قال علی بن الحسین علیهماالسلام : إنّ الدنیا قد ارتحلت مدبرة، وإنّ الآخرة قد ارتحلت مقبلة، ولکلّ واحدة منهما بنون، فکونوا من أبناء الآخرة، ولا تکونوا من أبناء الدنیا، ألا وکونوا من الزاهدین فی الدنیا الراغبین فی الآخرة.
ألا إنّ الزاهدین فی الدنیا اتّخذوا الأرض بساطا، والتراب فراشا، والماء طیبا، وقرضوا من الدنیا تقریضا.
۱- الأعراف / ۱۹٫
۲- الکافی، ج ۲، ص ۱۳۰٫
۳- الکافی، ج ۲، ص ۱۳۱٫
(۳۴)
ألا ومن اشتاق إلی الجنّة سلا عن الشهوات، ومن أشفق من النّار رجع عن المحرّمات، ومن زهد فی الدنیا هانت علیه المصائب.
ألا إنّ للّه عبادا کمن رأی أهل الجنّة فی الجنّة مخلّدین، وکمن رأی أهل النّار فی النّار معذّبین، شرورهم مأمونة، وقلوبهم محزونة، أنفسهم عفیفة، وحوائجهم خفیفة، صبروا أیاما قلیلة، فصاروا بعقبی راحة طویلة، أمّا اللیل فصافّون أقدامهم تجری دموعهم علی خدودهم وهم یجأرون إلی ربّهم، یسعون فی فکاک رقابهم، وأمّا النّهار فحلماء، علماء، بررة، أتقیاء، کأنّهم القداح قد براهم الخوف من العبادة، ینظر إلیهم الناظر فیقول: مرضی ـ وما بالقوم من مرض ـ أم خولطوا فقد خالط القوم أمر عظیم؛ من ذکر النّار وما فیها(۱).
۴۸ » علی بن إبراهیم، عن محمّد بن عیسی، عن یحیی بن عقبة الأزدی، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: قال أبو جعفر علیه‌السلام : مثل الحریص علی الدنیا کمثل دودة القزّ، کلّما ازدادت علی نفسها لما کان أبعد لها من الخروج حتّی تموت غمّا، قال:
وقال أبو عبد اللّه علیه‌السلام : کان فیما وعظ به لقمان ابنه: یا بنی، إنّ النّاس قد جمعوا قبلک لأولادهم فلم یبق ما جمعوا ولم یبق من جمعوا له، وإنّما أنت عبد مستأجر قد أمرت بعمل ووعدت علیه أجرا فأوف عملک واستوف أجرک ولا تکن فی هذه الدنیا بمنزلة شاة وقعت فی ذرع أخضر فأکلت حتّی سمن فکان حتفها عند سمنها، ولکن اجعل الدنیا بمنزلة قنطرة علی نهر جزت علیها وترکتها ولم ترجع إلیها آخر الدهر. أخربها ولا تعمرها فإنّک لم تؤمر بعمارتها.
واعلم أنّک ستسأل غدا إذا وقفت بین یدی اللّه عزّ وجلّ عن أربع: شبابک فیما أبلیته، وعمرک فیما أفنیته، ومالک ممّا اکتسبته، وفیما أنفقته، فتأهّب لذلک وأعد له جوابا، ولا تأس علی ما فاتک من الدنیا، فإنّ قلیل الدنیا لا یدوم
۱- الکافی، ج ۲، ص ۱۳۱٫
(۳۵)
بقاؤه وکثیرها لا یؤمن بلاؤه، فخذ حذرک، وجدْ فی أمرک، واکشف الغطاء عن وجهک وتعرض لمعروف ربّک وجدّد التوبة فی قلبک واکمش فی فراغک قبل أن یقصد قصدک، ویقضی قضاؤک ویحال بینک وبین ما ترید(۱).
۴۹ » علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن عبد اللّه بن المغیرة، عن غیاث بن إبراهیم عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: إنّ فی کتاب علی علیه‌السلام : إنّما مثل الدنیا کمثل الحیة ما ألین مسّها وفی جوفها السمّ الناقع، یحذرها الرجل العاقل، ویهوی إلیها الصبی الجاهل(۲).
۵۰ » علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن عبد اللّه بن المغیرة وغیره، عن طلحة بن زید، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: مثل الدنیا کمثل ماء البحر کلمّا شرب منه العطشان ازداد عطشا حتّی یقتله(۳).
۵۱ » محمّد بن یحیی، عن أحمد بن محمّد بن عیسی، عن محمّد بن سنان، عن عمّار بن مروان عن زید الشحّام، عن عمروبن‌هلال قال: قال‌أبوجعفر علیه‌السلام : إیاک أن تطمح بصرک إلی من هو فوقک، فکفی بما قال اللّه عزّ وجلّ لنبیه صلی‌الله‌علیه‌وآله : « ولا تعجبک أموالهم، ولا أولادهم»(۴)، وقال: « ولا تمدّن عینیک إلی ما متّعنا به أزواجا منهم زهرة الحیاة الدنیا»(۵)، فإن دخلک من ذلک شیء فاذکر عیش رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله ، فإنّما کان قوّته الشعیر وحلواه التمر ووقوده السعف إذا وجده(۶).
۵۲ » محمّد بن یحیی، عن أحمد بن محمّد بن عیسی، عن الحسن بن محبوب، عن الهیثم بن واقد، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: من رضی من اللّه بالیسیر من المعاش رضی اللّه منه بالیسیر من العمل(۷).
۱- الکافی، ج ۲، ص ۱۳۴٫
۲- الکافی، ج ۲، ص ۱۳۶٫
۳- الکافی، ج ۲، ص ۱۳۶٫
۴- التوبة / ۸۵٫
۵- طه / ۱۳۱٫
۶- الکافی، ج ۲، ص ۱۳۷٫
۷- الکافی، ج ۲، ص ۱۳۸٫
(۳۶)
۵۳ » علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن ابن أبی عمیر، عن هشام بن سالم، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: کان أمیر المؤمنین علیه‌السلام یقول: ابن آدم إن کنت ترید من الدنیا ما یکفیک فان أیسر ما فیها یکفیک وإن کنت إنّما ترید ما لا یکفیک، فإنّ کلّ ما فیها لا یکفیک(۱).
۵۴ » محمّد بن یحیی، عن محمّد بن الحسین، عن عبد الرحمن بن محمّد الأسدی، عن سالم بن مکرم، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: اشتدّت حال رجل من أصحاب النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله فقالت له امرأته، لو أتیت رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله فسألته فجاء إلی النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله فلمّا رآه النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله قال: من سألنا أعطیناه، ومن استغنی أغناه اللّه، فقال الرجل: ما یعنی غیری فرجع إلی امرأته فأعلمها، فقالت: إنّ رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله بشّر فأعلمه فأتاه، فلمّا رآه رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله قال: من سألنا أعطیناه، ومن استغنی أغناه اللّه، حتّی فعل الرجل ذلک ثلاثا ثمّ ذهب الرجل فاستعار معولاً ثمّ أتی الجبل، فصعده فقطع حطبا، ثمّ جاء به فباعه بنصف مدّ من دقیق فرجع به فأکله، ثمّ ذهب من الغد، فجاء بأکثر من ذلک فباعه، فلم یزل یعمل ویجمع حتّی اشتری معولاً، ثمّ جمع حتّی اشتری بکرین وغلاما ثمّ أثری حتّی أیسر فجاء إلی النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله فأعلمه کیف جاء یسأله وکیف سمع النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله فقال النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله : قلت لک: من سألنا أعطیناه، ومن استغنی أغناه اللّه(۲).
۵۵ » وقال علیه‌السلام : لا یترک النّاس شیئا من أمر دینهم لاستصلاح دنیاهم إلاّ فتح اللّه علیهم ما هو أضرّ منه(۳).
۵۶ » وقال علیه‌السلام : اترکوا الدنیا لأهلها فإنّه من أخذ منها فوق ما یکفیه أخذ من حتفه وهو لا یشعر(۴).
۱- الکافی، ج ۲، ص ۱۳۸٫
۲- الکافی، ج ۲، ص ۱۳۹٫
۳- نهج البلاغة، ج ۴، ص ۲۵٫
۴- کشف الخفاء للعجلونی، ج ۱، ص ۳۸٫
(۳۷)
۵۷ » روی عن رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله : لیس من حبّ الدنیا طلب ما یصلحک(۱).
۵۸ » روی عن رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله : من فقه الرجل أن یصلح معیشته، ولیس من حبّ الدنیا طلب ما یصلحک(۲).
۵۹ » عنه علیه‌السلام : الدنیا منتقلة فانیة، إن بقیت لک لم تبق لها(۳).
حبّ الدنیا والحرص علیها
۶۰ » فی الوحی القدیم، روی عن رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله : أعددت لعبادی ما لا عین رأت ولا أذن سمعت، ولا خطر بقلب بشر(۴).
۶۱ » روی عن الصادق علیه‌السلام : إنّا لنحبّ الدنیا وأن لا نؤتاها خیر لنا من أن نؤتاها، وما أوتی ابن آدم منها شیئا الأنقص حظّه من الآخرة(۵).
۶۲ » عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: رأس کلّ خطیئة حبّ الدنیا(۶).
۶۳ » حدّثنا أبو أحمد محمّد بن جعفر البندار الفرغانی بفرغانة قال: حدّثنی أبو القاسم سعید بن أحمد بن أبی سالم قال: حدّثنا أبو زکریا یحیی بن الفضل الورّاق قال: حدّثنی قتیبة بن سعید قال: حدّثنا أبو عوانة، عن قتادة، عن أنس، عن النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله قال: یهرم(۷) ابن آدم ویشبّ(۸) منه اثنان: الحرص علی المال، والحرص علی العمر(۹).
۶۴ » حدّثنا أبو الحسن محمّد بن أحمد بن علی بن أسد الأسدی قال:
۱- کشف الخفاء للعجلونی، ج ۱، ص ۳۸٫
۲- کنز العمال، ج ۳، ص ۵۰٫
۳- غرر الحکم، ش ۱۰۰۳۹٫
۴- بحارالانوار، ج ۸، ص ۱۹۱٫
۵- ابن فهد الحلی فی عدّة الداعی، ص ۹۹٫
۶- ابن فهد الحلی فی عدّة الداعی، ص ۹۹٫ خصال الشرّ مطویة فی حبّ الدنیا، وکلّ ذمائم القوّة الشهویة والغضبیة مندرجة فی المیل إلیها، ولا یمکن التخلّص من حبّها إلاّ بالعلم بمقابحها ومنافع الآخرة وتصفیة النفس وتعدیل القوّتین.
۷- هرم؛ أی: ضعف.
۸- شبّ؛ أی: بلغت قواه الظاهرة إلی حدّ الکمال.
۹- الخصال، ص ۷۳٫
(۳۸)
حدّثنا أحمد بن محمّد بن الحسن العامری قال: حدّثنا إبراهیم بن عیسی بن عبید قال: حدّثنا سلیمان بن عمرو، عن عبد اللّه بن الحسن بن الحسن، عن أمّه فاطمة بنت الحسین، عن أبیها علیه‌السلام قال: قال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله : الرغبة فی الدنیا تکثر الهمّ والحزن، والزهد فی الدنیا یریح القلب والبدن(۱).
۶۵ » عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: إنّ الفقر مخزون عند اللّه، لا یبتلی به إلاّ من أحبّ من المؤمنین، ثمّ قال: إنّ اللّه یعطی الدنیا من أحبّ ومن أبغض، ولا یعطی دینه إلاّ من أحبّ(۲).
۶۶ » عن جابر قال: قال الحسن بن علی علیهماالسلام لرجل: یا هذا، لا تجاهد الطلب جهاد العدوّ، ولا تتّکل علی القدر اتّکال المستسلم، فإنّ إنشاء الفضل من السنّة، والإجمال فی الطلب من العفّة، ولیست العفّة بدافعة رزقا، ولا الحرص بجالب فضلاً، فإنّ الرزق مقسوم، واستعمال الحرص استعمال المآثم(۳).
۶۷ » عن عبد اللّه بن سنان، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام أنّه قال: إنّ من صحّة یقین المرء المسلم ألاّ یرضی النّاس بسخط اللّه، ولا یحمدهم علی ما رزق اللّه، ولا یلومهم علی ما لم یؤته اللّه، فإنّ رزق اللّه لا یسوقه حرص حریص ولا یرده کره کاره، ولو أنّ أحدکم فرّ من رزقه کما یفرّ من الموت لأدرکه رزقه قبل موته کما یدرکه الموت(۴).
۶۸ » عن عبد اللّه بن سلیمان قال: سمعت أبا عبد اللّه علیه‌السلام یقول: إنّ اللّه وسع فی أرزاق الحمقی لیعتبر العقلاء، ویعلموا أنّ الدنیا لیس ینال ما فیها بعمل ولا حیلة(۵).
۱- الخصال، ص ۷۳٫
۲- محمّد بن همام الإسکافی فی کتاب التمحیص، ص ۵۱٫
۳- کتاب التمحیص، ص ۵۲٫
۴- کتاب التمحیص، ص ۵۲٫
۵- کتاب التمحیص، ص ۵۳٫
(۳۹)
الرزق
۶۹ » عن محمّد بن مسلم، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: أبی اللّه أن یجعل أرزاق المؤمنین إلاّ من حیث لا یحتسبون(۱).
۷۰ » قال علیه‌السلام : سوف یأتیک أجلک؛ فأجمل فی طلب الرزق، یطلب من لا یطلبه، رزقک یطلبک فأرح نفسک من طلبه.
۷۱ » عن أمیر المؤمنین علیه‌السلام قال: الرزق یطلب من لا یطلبه(۲).
۷۲ » أیضا عنه علیه‌السلام : إرض من الرزق بما قسّم لک، تعش غنیا(۳).
۷۳ » أیضا عنه علیه‌السلام : إنّ اللّه سبحانه أبی أن یجعل أرزاق عباده المؤمنین إلاّ من حیث لا یحتسبون(۴).
۷۴ » أیضا عنه علیه‌السلام : کلّکم عیال اللّه، واللّه سبحانه کافل عیاله(۵).
۷۵ » أیضا عنه علیه‌السلام : من اهتمّ برزق غد، لم یفلح أبدا(۶).
۷۶ » أیضا عنه علیه‌السلام : لا یکن المضمون لک طلبه، أولی بک من المفروض علیک عمله(۷).
کراهة زیادة الاهتمام بالرزق
۷۷ » الحسن بن محمّد الطوسی فی مجالسه عن أبیه، عن أبی محمّد الفحام، عن محمّد بن عیسی بن هارون، عن إبراهیم بن عبد الصمد، عن أبیه، عن جدّه قال: قال سیدنا الصادق علیه‌السلام : من اهتمّ لرزقه کتب علیه خطیئة، إنّ دانیال کان فی زمن جبّار عات أخذه فطرحه فی جبّ، وطرح فیه السباع، فلم تدن منه
۱- کتاب التمحیص، ص ۵۳٫
۲- جامع أحادیث الشیعة، ج ۱۷، ص ۱۹٫
۳- جامع أحادیث الشیعة، ج ۱۷، ص ۱۹٫
۴- جامع أحادیث الشیعة، ج ۱۷، ص ۱۹٫
۵- جامع أحادیث الشیعة، ج ۱۷، ص ۱۹٫
۶- جامع أحادیث الشیعة، ج ۱۷، ص ۱۹٫
۷- جامع أحادیث الشیعة، ج ۱۷، ص ۱۹٫
(۴۰)
ولم تجرحه، فأوحی اللّه إلی نبی من أنبیائه: أن ائت دانیال بالطعام، قال: یا ربّ، وأین دانیال؟ قال: تخرج من القریة فیستقبلک ضبع فأتبعه فإنّه یدلّک علیه، فأتی به الضبع إلی ذلک الجبّ، فإذا دانیال، فأدلی إلیه الطعام، فقال دانیال: الحمد للّه الذی لا ینسی من ذکره الحمد للّه الذی یجزی بالإحسان إحسانا، وبالصبر نجاة، ثمّ قال الصادق علیه‌السلام : إنّ اللّه أبی إلاّ أن یجعل أرزاق المتّقین من حیث لا یحتسبون، ولا یقبل لأولیائه شهادة فی دولة الظالمین(۱).
۷۸ » عنه صلی‌الله‌علیه‌وآله ، أنّه قال: لو أنّکم توکلون علی اللّه حقّ توکله، لرزقکم کما یرزق الطیر(۲).
۷۹ » وعنه صلی‌الله‌علیه‌وآله قال: من طلب الدنیا حلالاً مکاثرا مفاخرا مرائیا، لقی اللّه یوم یلقاه، وهو علیه غضبان.
۸۰ » الآمدی فی الغرر: عن أمیر المؤمنین علیه‌السلام ، أنّه قال: الرزق یسعی إلی من لا یطلبه(۳).
۸۱ » وقال علیه‌السلام : الأرزاق لا تنال بالحرص والمغالبة(۴).
۸۲ » وقال علیه‌السلام : أجملوا فی الطلب، فکم من حریص خائب، ومجمل لم یخب(۵).
۸۳ » وقال علیه‌السلام : ذلّل نفسک بالطاعة وحلّها بالقناعة، وخفض فی الطلب، وأجمل فی المکتسب(۶).
۸۴ » وقال علیه‌السلام : رزقک یطلبک فأرح نفسک من طلبه(۷).
۱- وسائل الشیعة آل البیت، ج ۱۷، ص ۵۶٫
۲- مستدرک الوسائل، ج ۱۳، ص ۳۲٫
۳- مستدرک الوسائل، ج ۱۳، ص ۳۲٫
۴- مستدرک الوسائل، ج ۱۳، ص ۳۲٫
۵- مستدرک الوسائل، ج ۱۳، ص ۳۲٫
۶- مستدرک الوسائل، ج ۱۳، ص ۳۲٫
۷- مستدرک الوسائل، ج ۱۳، ص ۳۲٫
(۴۱)
۸۵ » وقال علیه‌السلام : سوف یأتیک أجلک فأجمل فی الطلب، سوف یأتیک ما قدر لک فخفِّض فی المکتسب(۱).
۸۶ » عدّة من أصحابنا، عن أحمد بن أبی عبد اللّه، عن أبی الخزرج الأنصاری، عن علی بن غراب، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: قال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله : ملعون ملعون من ألقی کلّه(۲) علی النّاس، ملعون ملعون من ضیع من یعول(۳).
۸۷ » روی عن رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله : ما من عبد استحیا من الحلال إلاّ ابتلاه اللّه بالحرام(۴).
۸۸ » أبی عن السعد آبادی، عن البرقی، عن أبیه عن ابن أبی عمیر عن هشام بن الحکم، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: من کسب مالاً من غیر حلّ سلّط اللّه علیه البناء والماء والطین(۵).
۸۹ » روی عن أمیرالمؤمنین علیه‌السلام : الرزق رزقان: طالب ومطلوب، فمن طلب الدنیا طلبه الموت حتّی یخرجه عنها، ومن طلب الآخرة طلبته الدنیا حتّی یستوفی رزقه منها(۶).
۹۰ » سئل الإمام الحسن علیه‌السلام عن أرزاق الخلائق، فقال الإمام علیه‌السلام : أرزاق الخلائق فی السماء الرابعة ینزل بقدر ویبسط بقدر ثمّ سأله عن أرواح المؤمنین أین تکون إذا ماتوا ؟ قال: تجتمع عند صخرة بیت المقدس فی کلّ لیلة جمعة، وهو عرش اللّه الأدنی منها بسط اللّه الأرض والیها یطویها ومنها المحشر ومنها استوی ربّنا إلی السماء أی استولی علی السماء والملائکة، ثمّ سأله عن أرواح الکفّار أین تجتمع؟ قال: تجتمع فی وادی حضرموت وراء مدینة الیمن ثمّ یبعث اللّه نارا من المشرق ونارا من المغرب ویتبعهما بریحین
۱- مستدرک الوسائل، ج ۱۳، ص ۳۲٫
۲- الکلّ: الثقل؛ أی: قوته أو قوت عیاله علی النّاس.
۳- الکافی، ج ۴، ص ۱۲٫
۴- الجامع الصغیر لجلال الدین السیوطی، ج ۲، ص ۵۲۰٫
۵- الخصال، ص ۱۰۵٫
۶- نهج البلاغة، خطب الإمام علی علیه‌السلام ، ج ۴، ص ۱۰۰٫
(۴۲)
شدیدتین فیحشر النّاس عند صخرة بیت المقدس فیحشر أهل الجنّة عن یمین الصخرة ویزلف المیعاد وتصیر جهنّم عن یسار الصخرة فی تخوم الأرضین السابعة، وفیها الفلق والسجّین فتفرق الخلائق من عند الصخرة، فمن وجبت له الجنّة دخلها، ومن وجبت له النّار دخلها، وذلک قوله: « فریق فی الجنّة وفریق فی السعیر(۱)»(۲).
۹۱ » الصدوق، عن الخلیل بن أحمد، عن السراج، عن قتیبة، عن عبد العزیز، عن عمرو بن أبی عمرو، عن عاصم بن عمر بن قتادة، عن محمّد بن لبید، أنّ رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله قال: شیئان یکرههما ابن آدم: یکره الموت والموت راحة للمؤمن من الفتنة، ویکره قلّة المال، وقلّة المال أقلّ للحساب(۳).
القناعة والسرف
۹۲ » قال أمیرالمؤمنین علیه‌السلام : القناعة مال لا ینفد(۴).
۹۳ » وقال علیه‌السلام : کن سمحا ولا تکن مبذرا وکن مقدرا ولا تکن مقترا(۵).
۹۴ » وقال علیه‌السلام : إذا لم یکن ما ترید فلا تبل کیف کنت(۶)؟
۹۵ » وقال علیه‌السلام : کفی بالقناعة ملکا وبحسن الخلق نعیما وسئل علیه‌السلام عن قوله تعالی: « فلنحیینّه حیاةً طیبةً»(۷)، فقال: هی القناعة(۸).
۹۶ » وقال علیه‌السلام : من رضی برزق اللّه لم یحزن علی ما فاته(۹).
۹۷ » أبی، عن محمّد العطّار، عن الأشعری، عن علی بن إسماعیل، عن
۱- الشوری / ۷٫
۲- تفسیر القمی، ج ۲، ص ۲۷۱٫
۳- الخصال: ص ۷۴٫
۴- نهج البلاغة / ج ۴، ص ۱۴٫
۵- نهج البلاغة / ج ۴، ص ۱۰٫
۶- نهج البلاغة / ج ۴، ص ۱۵٫
۷- النحل / ۹۷٫
۸- نهج البلاغة / ج ۴، ص ۵۱٫
۹- نهج البلاغة / ج ۴، ص ۸۱٫
(۴۳)
محمّد بن عمر، عن عبد اللّه بن أیوب، عن إبراهیم بن میمون قال: سمعت أبا عبد اللّه علیه‌السلام یقول: ضمنت لمن اقتصد أن لا یفتقر(۱).
۹۸ » أبی، عن سعد، عن ابن أبی الخطاب، عن جعفر بن بشیر، عن داود الرقی، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: إنّ القصد أمر یحبّه اللّه عزّ وجلّ، وإنّ السرف یبغضه حتّی طرحک النواة، فإنّها تصلح لشیء، وحتّی صبّک فضل شرابک(۲).
علامات المسرف
۹۹ » حدّثنا أحمد بن محمّد بن یحیی العطّار رضی اللّه عنه، عن أبیه، عن محمّد بن أحمد عن محمّد بن الحسین، عن محمّد بن خالد، عن إبراهیم بن محمّد الأشعری، عن أبی إسحاق یرفعه إلی علی بن الحسین علیهماالسلام قال: قال أمیر المؤمنین علیه‌السلام : للمسرف ثلاث علامات: یأکل ما لیس له، ویلبس ما لیس له، ویشتری ما لیس له(۳).
الفقر والغنی
۱۰۰ » قال تعالی: « کلاّ، إنّ الانسان لیطغی، أن رآه استغنی، إنّ إلی ربّک الرجعی»(۴).
۱۰۱ » أبی قال حدّثنا سعد بن عبد اللّه عن أحمد بن محمّد، عن ابن فضّال، عن یونس بن یعقوب، عن العقرقوفی قال: قلت لأبی عبداللّه علیه‌السلام : شیء یروی عن أبیذر رحمه‌الله أنّه کان یقول: ثلاثة یبغضها النّاس وأنا أحبّها: أحبّ الموت، وأحبّ الفقر، وأحبّ البلاء. فقال: إنّ هذا لیس علی ما تروون، إنّما عنی: الموت فی طاعة اللّه أحبّ إلی من الحیاة فی معصیة اللّه، والفقر فی طاعة اللّه أحبّ إلی
۱- الخصال، ص ۹٫
۲- الخصال / ۱۰٫
۳- الخصال، ص ۹۷٫
۴- العلق / ۶ ـ ۸٫
(۴۴)
من الغنی فی معصیة اللّه، والبلاء فی طاعة اللّه أحبّ إلی من الصحّة فی معصیة اللّه(۱).
۱۰۲ » عن موسی بن جعفر عن أبیه علیهماالسلام قال: أوحی اللّه عزّ وجلّ إلی موسی: یا موسی، لا تفرح بکثرة المال، ولا تدع ذکری علی کلّ حال، فإنّ کثرة المال تنسی الذنوب، وإنّ ترک ذکری یقسی القلوب(۲).
۱۰۳ » عن الرضا عن آبائه علیهم‌السلام : قال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله : أتانی ملک فقال: یا محمّد، إنّ ربّک یقرئک السّلام، ویقول: إن شئت، جعلت لک بطحاء مکة ذهبا. قال: فرفع رأسه إلی السماء، فقال: یا ربّ، أشبع یوما فأحمدک، وأجوع یوما فأسألک(۳).
۱۰۴ » عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: قال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله : الفقر خیر للمؤمن من الغناء إلاّ من حمل کلا وأعطی فی نائبة(۴).
قال: وقال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله : ما أحد یوم القیامة غنی ولا فقیر إلاّ یودّ أنّه لم یؤت منها إلاّ القوت(۵).
۱۰۵ » عن جعفر بن محمّد، عن أبیه، عن آبائه: قال: قال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله : الغنی فی القلب والفقر فی القلب(۶).
وقال صلی‌الله‌علیه‌وآله : الغنی عقوبة(۷).
۱۰۶ » قال علی علیه‌السلام : ومن أتی غنیا، فتواضع له لغناه، ذهب ثلثا دینه(۸).
۱۰۷ » روی عن النّبی صلی‌الله‌علیه‌وآله : ارحموا عزیزا ذلّ، وغنیا افتقر، وعالما ضاع فی
۱- معانی الأخبار، ص ۱۶۵٫
۲- الخصال، ص ۹۷٫
۳- عیون أخبار الرضا علیه‌السلام ، ج ۱، ص ۳۳٫
۴- محمد بن همام الإسکافی، التمحیص، ص ۴۹٫
۵- بحار الانوار، ج ۶۹، ص ۶۶٫
۶- بحار الانوار، ج ۶۹، ص ۶۸٫
۷- بحار الانوار، ج ۶۹، ص ۶۸٫
۸- نهج البلاغة، ج ۴، ص ۵۰٫
(۴۵)
زمان جهّال(۱).
۱۰۸ » قال موسی بن جعفر علیهماالسلام : من ولهه الفقر أبطره الغنی(۲).
۱۰۹ » وفی السابعة والأربعین: أتدری یا داود، لم مسخت بنی إسرائیل فجعلت منهم القردة والخنازیر؟ لأنّهم إذا جاء الغنی بالذنب العظیم ساهلوه، وإذا جاء المسکین بأدنی منه انتقموا منه، وجبت لعنتی علی کلّ متسلّط فی الأرض لا یقیم الغنی والفقیر بأحکام واحدة إنّکم تتّبعون الهوی فی الدنیا، أین المفرّ منّی إذا تخلیت بکم؟ کم قد نهیتکم عن الالتفات إلی حرم المؤمنین؟ وطالت ألسنتکم فی أعراض النّاس(۳).
۱۱۰ » عن أبی جعفر الباقر علیه‌السلام أنّه قال لرجل: یا فلان، لا تجالس الأغنیاء فإنّ العبد یجالسهم وهو یری أنّ للّه علیه نعمة، فما یقوم حتّی یری أن لیس للّه علیه نعمة(۴).
۱۱۱ » عن أمیر المؤمنین علیه‌السلام قال: الفقر ینسی(۵).
۱۱۲ » أیضا عنه علیه‌السلام : الفقر أحزان(۶).
۱۱۳ » أیضا عنه علیه‌السلام : القبر خیر من الفقر(۷).
۱۱۴ » أیضا عنه علیه‌السلام : العسر یفسد الأخلاق(۸).
۱۱۵ » أیضا عنه علیه‌السلام : من أظهر فقره، أذلّ قدره(۹).
۱۱۶ » أیضا عنه علیه‌السلام : الفقر زینة الایمان(۱۰).
۱- الکافی، ج ۸، ص ۱۵۰٫
۲- بحار الأنوار، ج ۷۱، ص ۱۹۸ ـ ۱۹۹٫
۳- بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷٫
۴- بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷٫
۵- بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷٫
۶- بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷٫
۷- بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷٫
۸- بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷٫
۹- بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷٫
۱۰- بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷٫
(۴۶)
۱۱۷ » أیضا عنه علیه‌السلام : إخفاء الفاقة والأمراض من المروّة(۱).
۱۱۸ » أیضا عنه علیه‌السلام : الفقر والغنی بعد العرض علی اللّه سبحانه(۲).
۱۱۹ » أیضا عنه علیه‌السلام : جود الفقیر یجلّه، وبخل الغنی یذلّه(۳).
۱۲۰ » أیضا عنه علیه‌السلام : درهم الفقیر أزکی عند اللّه من دینار الغنی(۴).
۱۲۱ » أیضا عنه علیه‌السلام : داووا الجور بالعدل، وداووا الفقر بالصدقة والبذل(۵).
۱۲۲ » أیضا عنه علیه‌السلام : ربّ فقیر أغنی من کلّ غنی(۶).
۱۲۳ » أیضا عنه علیه‌السلام : ضرر الفقر أحمد من شرّ الغنی(۷).
۱۲۴ » أیضا عنه علیه‌السلام : من أحبّ السلامة، فلیؤثّر الفقر، ومن أحبّ الراحة، فلیؤثّر الزهد فی الدنیا(۸).
۱۲۵ » أیضا عنه علیه‌السلام : من ألحّ علیه الفقر، فلیکثر من قول لا حول ولا قوّة إلاّ باللّه العلی العظیم(۹).
۱۲۶ » أیضا عنه علیه‌السلام : الغنی والفقر یکشفان جواهر الرجال وأوصافها(۱۰).
الفقر والفخر
۱۲۷ » وباسناده قال: قال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله : أفضل الأعمال عند اللّه ایمان لا شک فیه وغزو لا غلول فیه وحجّ مبرور وأول من یدخل الجنّة شهید، وعبد مملوک أحسن عبادة ربّه، ونصح لسیده، ورجل عفیف متعفّف ذو عیال، وأوّل
۱- بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷٫
۲- بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷٫
۳- بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷٫
۴- بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷٫
۵- بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷٫
۶- بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷٫
۷- بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷٫
۸- بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷٫
۹- بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷٫
۱۰- بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷٫
(۴۷)
من یدخل النّار إمام مسلّط لم یعدل، وذو ثروة من المال لم یقض حقّه، وفقیر فخور(۱).
۱۲۸ » قال أمیر المؤمنین علیه‌السلام : ما لإبن آدم والفخر، أوّله نطفة، وآخره جیفة، لا یرزق نفسه، ولا یدفع حتفه(۲).
الشهوة
۱۲۹ » وقال علیه‌السلام : إنّ للقلوب شهوة وإقبالاً وإدبارا فأتوها من قبل شهوتها وإقبالها، فإنّ القلب إذا أکره عمی(۳).
۱۳۰ » وروی فیما أوحی اللّه تعالی إلی داود: یا داود، حذّر وأنذر أصحابک من کلّ الشهوات، فإنّ القلوب المتعلّقة بشهوات الدنیا عقولها محجوبة عنّی(۴).
۱۳۱ » قال أمیر المؤمنین علیه‌السلام : ما أحسن بالإنسان أن لا یشتهی ما لا ینبغی(۵).
۱۳۲ » قال أمیر المؤمنین علیه‌السلام : الشهوات سموم قاتلات(۶).
۱۳۳ » أیضا عنه علیه‌السلام : اللذّات آفات(۷).
۱۳۴ » أیضا عنه علیه‌السلام : الشهوات مصائد الشیطان(۸).
۱۳۵ » أیضا عنه علیه‌السلام : الشهوة أضرّ الأعداء(۹).
۱۳۶ » أیضا عنه علیه‌السلام : الشهوات اعلال قاتلات وأفضل دوائها اقتناء الصبر عنها(۱۰).
۱- مسند زید بن علی، ص ۴۴۳٫
۲- نهج البلاغة، ج ۴، ص ۱۰۴٫
۳- نهج البلاغة، ج ۴، ص ۴۴٫
۴- ابن فهد الحلّی فی التحصین، ص ۶٫
۵- غرر الحکم، ش ۹۶۴۹٫
۶- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۷- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۸- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۹- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۱۰- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
(۴۸)
۱۳۷ » أیضا عنه علیه‌السلام : اهجروا الشهوات فإنّها تقودکم إلی ارتکاب الذنوب والتهجّم علی السیئات(۱).
۱۳۸ » أیضا عنه علیه‌السلام : إیاکم وغلبة الشهوات علی قلوبکم فأنّ بدایتها فلکة ونهایتها هلکة(۲).
۱۳۹ » أیضا عنه علیه‌السلام : أوّل الشهوة طرب وآخرها عطب(۳).
۱۴۰ » أیضا عنه علیه‌السلام : أفضل الورع تجنّب الشهوات(۴).
۱۴۱ » أیضا عنه علیه‌السلام : إنّ فی الموت راحة لمن کان عبد شهوته وأسیر أهویته لأنّه کلّما طالت حیاته کثرت سیئاته وعظمت علی نفسه جنایاته(۵).
۱۴۲ » أیضا عنه علیه‌السلام : بملک الشهوة التنزّه عن کلّ عاب(۶).
۱۴۳ » أیضا عنه علیه‌السلام : ترک الشهوات أفضل عبادة وأجمل عادة(۷).
۱۴۴ » أیضا عنه علیه‌السلام : خیر النّاس من طهر من الشهوات قلبه (نفسه)، وقمع غضبه، وأرضی ربّه(۸).
۱۴۵ » أیضا عنه علیه‌السلام : خدمة الجسد اعطائه ما یستدعیه من الملاذ والشهوات والمقتنیات وفی ذلک هلاک النفس(۹).
۱۴۶ » أیضا عنه علیه‌السلام : خدمة النفس صیانتها عن اللذّات والمقتنیات(۱۰).
۱۴۷ » أیضا عنه علیه‌السلام : رأس التقوی ترک الشهوة(۱۱).
۱- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۲- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۳- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۴- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۵- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۶- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۷- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۸- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۹- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۱۰- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۱۱- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
(۴۹)
۱۴۸ » أیضا عنه علیه‌السلام : طاعة الشهوة تفسد الدین(۱).
۱۴۹ » أیضا عنه علیه‌السلام : طهّروا أنفسکم عن دنس الشهوات تضاعف لکم الحسنات(۲).
۱۵۰ » أیضا عنه علیه‌السلام : طهّروا أنفسکم من دنس الشهوات تدرکوا رفیع الدرجات(۳).
۱۵۱ » أیضا عنه علیه‌السلام : غیر منتفع بالعظات قلب متعلّق بالشّهوات(۴).
۱۵۲ » أیضا عنه علیه‌السلام : غلبة الشهوة أعظم هلک وملکها أشرف (أعظم) ملک(۵).
۱۵۳ » أیضا عنه علیه‌السلام : غالب الشهوة قبل قوّة ضراوتها فإنّها إن قویت ملکتک واستقادتک ولم تقدر علی مقاومتها(۶).
۱۵۴ » أیضا عنه علیه‌السلام : قرین الشهوات أسیر التبعات(۷).
۱۵۵ » أیضا عنه علیه‌السلام : لو زهدتم فی الشهوات لسلمتم من الآفات(۸).
۱۵۶ » أیضا عنه علیه‌السلام : من تورّع عن الشهوات صان نفسه(۹).
۱۵۷ » أیضا عنه علیه‌السلام : من اشتاق إلی الجنّة سلاّ عن الشهوات(۱۰).
۱۵۸ » أیضا عنه علیه‌السلام : لا تفسد التقوی إلاّ غلبة الشهوة(۱۱).
۱۵۹ » أیضا عنه علیه‌السلام : یستدلّ علی الأیمان بکثرة التقی وملک الشهوة وغلبة الهوی(۱۲).
۱- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۲- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۳- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۴- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۵- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۶- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۷- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۸- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۹- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۱۰- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۱۱- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۱۲- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
(۵۰)
۱۶۰ » أیضا عنه علیه‌السلام : ثلاثة مهلکات: طاعة النساء، وطاعة الغضب، وطاعة الشهوة عند حضور الشهوات واللذّات یتبین ورع الأتقیاء(۱).
۱۶۱ » أیضا عنه علیه‌السلام : عجبت لمن عرف سوء عواقب اللذّات کیف لا یعف(۲).
۱۶۲ » أیضا عنه علیه‌السلام : عار الفضیحة یکدر حلاوة اللذّة(۳).
۱۶۳ » أیضا عنه علیه‌السلام : عبد الشهوة أسیر لا ینفک أسره(۴).
۱۶۴ » أیضا عنه علیه‌السلام : قادم الشهوة بالقمع لها تظفر(۵).
۱۶۵ » أیضا عنه علیه‌السلام : قلّ من غری باللذّات إلاّ کان بها هلاکه(۶).
۱۶۶ » أیضا عنه علیه‌السلام : للمستحلی لذّة الدنیا غصّة(۷).
۱۶۷ » أیضا عنه علیه‌السلام : لن یهلک العبد حتّی یؤثر شهوته علی دینه(۸).
۱۶۸ » أیضا عنه علیه‌السلام : لیس فی المعاصی أشدّ من اتّباع الشهوة فلا تطیعوها فشغلکم عن ذکر اللّه(۹).
۱۶۹ » أیضا عنه علیه‌السلام : من أطاع نفسه فی شهوتها فقد أعانها علی هلکتها(۱۰).
۱۷۰ » أیضا عنه علیه‌السلام : ما التذّ أحد من الدنیا لذّة إلاّ کانت له یوم القیامة غصّة(۱۱).
۱۷۱ » أیضا عنه علیه‌السلام : مغلوب مملوک الشهوة أذلّ من مملوک الرقّ(۱۲).
۱- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۲- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۳- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۴- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۵- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۶- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۷- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۸- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۹- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۱۰- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۱۱- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۱۲- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
(۵۱)
۱۷۲ » أیضا عنه علیه‌السلام : من لم یداو شهوته بالترک لها لم یزل علیلاً(۱).
۱۷۳ » أیضا عنه علیه‌السلام : أفضل الطاعات هجر اللذّات(۲).
۱۷۴ » أیضا عنه علیه‌السلام : بقدر اللذّة یکون التغصیص(۳).
۱۷۵ » أیضا عنه علیه‌السلام : حبّ النباهة رأس کلّ بلیة(۴).
۱۷۶ » أخبرنا محمّد بن محمّد، قال: أخبرنا أبو بکر محمّد بن عمر الجعابی، قال: حدّثنا أبو العباس أحمد بن محمّد بن سعید، قال: حدّثنا أحمد بن یوسف الجعفی، قال: حدّثنا الحسین بن محمّد، قال: حدّثنا أبی، عن آدم بن عیینة الهلالی، قال: سمعت جعفر بن محمّد علیهماالسلام یقول: کم من صبر ساعة قد أورث فرحا طویلاً، وکم من لذّة ساعة قد أورثت حزنا طویلاً(۵).
۱۷۷ » وقال علیه‌السلام : أقلّ ما یلزمکم للّه ألاّ تستعینوا بنعمه علی معاصیه(۶).
۱۷۸ » وقال علیه‌السلام : من العصمة تعذر المعاصی(۷).
۱۷۹ » وقال علیه‌السلام : إذا کثرت المقدرة قلّت الشهوة(۸).
۱۸۰ » عنه علیه‌السلام : إذا صعبت علیک نفسک فاصعب لها تذلّ لک، وخادع نفسک عن نفسک تنقد لک(۹).
۱۸۱ » حدّثنا أبی رحمه‌الله قال: حدّثنا سعد بن عبد اللّه، عن أحمد بن محمّد بن عیسی، عن أبیه، عن عبد اللّه بن المغیرة، عن إسماعیل بن مسلم السکونی، عن الصادق جعفر بن محمّد، عن أبیه، عن آبائه، عن علی: قال: قال
۱- غرر الحکم، ص ۳۰۵، ش ۶۹۹۳٫
۲- غرر الحکم، ش ۲۹۷۰٫
۳- غرر الحکم، ص ۳۰۳، ش ۶۹۲۰٫
۴- غرر الحکم، ص ۴۶۶، ش ۱۰۷۲۶٫
۵- الشیخ الطوسی فی الأمالی، ص ۱۵۳٫
۶- بحار الأنوار، ج ۷۰، ص ۳۶۴٫
۷- بحار الأنوار، ج ۷۰، ص ۳۶۴٫
۸- نهج البلاغة، ج ۴، ص ۵۴٫
۹- غرر الحکم، ش ۱۲۱۸٫
(۵۲)
رسول‌اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله : طوبی لمن ترک شهوة حاضرة لموعود لم یره(۱).
۱۸۲ » محمّد بن یعقوب، عن محمّد بن یحیی، عن أحمد بن محمّد بن عیسی، عن علی بن الحکم، عن عبد اللّه بن بکیر، عن حمزة بن حمران، عن أبی جعفر علیه‌السلام قال: الجنّة محفوفة بالمکاره والصبر، فمن صبر علی المکاره فی الدنیا دخل الجنّة، وجهنّم محفوفة باللذّات والشهوات، فمن أعطی نفسه لذّتها وشهوتها دخل النّار(۲).
۱۸۳ » وعنه، عن أحمد، عن علی بن الحکم، عن رجل، عن أبی العباس البقباق عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: قال أمیر المؤمنین علیه‌السلام : ترک الخطیئة أیسر من طلب التوبة، وکم من شهوة ساعة أورثت حزنا طویلاً، والموت فضح الدنیا، فلم یترک لذی لبّ فرحا(۳).
۱۸۴ » وعنه علیه‌السلام : من حسنت نیته أمده التوفیق(۴).
۱۸۵ » الإمام الباقر علیه‌السلام : إذا علم اللّه تعالی حسن نیة من أحد، اکتنفه بالعصمة(۵).
۱۸۶ » الإمام الصادق علیه‌السلام : إنّما قدّر اللّه عون العباد علی قدر نیاتهم، فمن صحّت نیته تمّ عون اللّه له، ومن قصرت نیته قصّر عنه العون بقدر الذی قصّر(۶).
الشهرة
۱۸۷ » عدّة من أصحابنا، عن أحمد بن محمّد بن خالد، عن عثمان بن
۱- الخصال، ص ۲٫ أی لأجل أمر غیر حاضر بل غائب عن حسّ البصر.
۲- الخصال، ص ۲٫
۳- الخصال، ص ۲٫
۴- غرر الحکم، ش ۹۱۸۶٫
۵- بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۱۸۸٫
۶- الأمالی للمفید، ص ۶۶٫
(۵۳)
عیسی، عمّن ذکره، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: الشهرة خیرها وشرّها فی النّار(۱).
۱۸۸ » محمّد بن یحیی، عن أحمد بن محمّد، عن محمّد بن سنان، عن أبی الجارود، عن أبی سعید عن الحسین علیه‌السلام قال: من لبس ثوبا یشهره کساه اللّه یوم القیامة ثوبا من النّار(۲).
العفّة
۱۸۹ » عن أبی الحسن علیه‌السلام قال: تهیئة الرجل للمرأة ممّا تزید فی عفّتها(۳).
۱۹۰ » روی عن رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله : هبة الرجل لزوجته تزید فی عفّتها(۴).
۱۹۱ » وقال علیه‌السلام : ما المجاهد الشهید فی سبیل اللّه بأعظم أجرء ممّن قدر فعفّ، لکاد العفیف أن یکون ملکا من الملائکة(۵).
العافیة
۱۹۲ » وعنه، قال: أخبرنا جماعة، عن أبی المفضّل، قال: حدّثنا أبو عبد اللّه جعفر بن محمّد بن جعفر العلوی الحسنی، قال: حدّثنا علی بن الحسن بن علی بن عمر بن علی بن الحسین، قال: حدّثنا حسین بن زید بن علی، قال: دخلت مع أبی عبد اللّه جعفر بن محمّد علیهماالسلام علی رجل من أهلنا، وکان مریضا، فقال له أبو عبد اللّه علیه‌السلام : أنساک اللّه العافیة، ولا أنساک الشکر علیها، فلمّا خرجنا من عند الرجل قلت له: یا سیدی، ما هذا الدعاء دعوت به للرجل؟ فقال لی: یا حسین، العافیة ملک خفی، یا حسین، إنّ العافیة نعمة إذا فقدت ذکرت، وإذا وجدت نسیت، فقلت له: أنساک اللّه العافیة لحصولها، ولا أنساک الشکر علیها
۱- الکافی، ج ۶، ص ۴۴۵٫
۲- الکافی، ج ۶، ص ۴۴۵٫
۳- مکارم الأخلاق، ص ۹۷٫
۴- من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۳۸۱٫
۵- شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، ج ۲۰، ص ۲۳۳٫
(۵۴)
لتدوم له. یا حسین، إنّ أبی أخبرنی عن النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله أنّه قال: یا صاحب العافیة، إلیک انتهت الأمانی(۱).
۱۹۳ » حدّثنا أحمد بن یحیی المکتب، قال: حدّثنا أحمد بن محمّد الوراق، قال: حدّثنی بشر بن سعید بن قلبویه المعدل بالرافقة، قال: حدّثنا عبد الجبّار بن کثیر التمیمی الیمانی، قال: سمعت محمّد بن حرب الهلالی أمیر المدینة یقول: سمعت الصادق جعفر بن محمّد علیهماالسلام یقول: العافیة نعمة خفیة، إذا وجدت نسیت، وإذا فقدت ذکرت (۲).
۱۹۴ » قال: وسمعت الصادق علیه‌السلام یقول: العافیة نعمة یعجز الشکر عنها(۳).
۱۹۵ » روی عن أمیرالمؤمنین علیه‌السلام : من کان فی النعمة جهل قدر البلیة(۴).
۱۹۶ » روی عن أمیرالمؤمنین علیه‌السلام : إنّ من النّعمة تعذر المعاصی(۵).
السخاوة والبخل
۱۹۷ » عدّة من أصحابنا، عن سهل بن زیاد، عن عمرو بن عثمان، عن محمّد بن شعیب، عن أبی جعفر المدائنی، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: شابّ سخی مرهق فی الذنوب أحبّ إلی اللّه من شیخ عابد بخیل(۶).
۱۹۸ » علی بن إبراهیم، عن یاسر الخادم، عن أبی الحسن الرضا علیه‌السلام قال: السخی یأکل طعام النّاس لیأکلوا من طعامه، والبخیل لا یأکل من طعام النّاس لئلاّ یأکلوا من طعامه(۷).
۱۹۹ » المحاسن: یاسر الخادم، عن أبی الحسن الرضا علیه‌السلام قال: الخیر یأکل
۱- الشیخ الطوسی فی الأمالی، ص ۶۳۲٫
۲- الشیخ الصدوق فی الأمالی، ص ۲۹۹٫
۳- الشیخ الصدوق فی الأمالی، ص ۲۹۹٫
۴- بحار الأنوار، ج ۷۵، ص ۱۲٫
۵- بحارسخی(۲الانوار، ج ۷۰، ص ۳۶۴٫
۶- الکافی، ج ۴، ص ۴۱٫
۷- الکافی، ج ۴، ص ۴۱٫
(۵۵)
من طعام النّاس لیأکلوا من طعامه(۱).
۲۰۰ » علی بن إبراهیم رفعه قال: أوحی اللّه عزّ وجلّ إلی موسی علیه‌السلام أن لا تقتل السامری فإنّه ).
۲۰۱ » وروی عن أبیالحسن الرضا علیه‌السلام : إیاک والسخی، فإنّ اللّه عزّ وجلّ یأخذ بیده(۳).
۲۰۲ » النّاس رجلان: جواد لا یجد، وواجد لا یسعف(۴).
۲۰۳ » وقال علیه‌السلام : المصائب بالسویة مقسومة بین البریة، لا ییأس لذنبک، وباب التوبة مفتوح، الرشد فی خلاف الشهوة، تأریخ المنی الموت، النظر إلی البخیل یقسی القلب، النظر إلی الأحمق یسخن العین، السخاء فطنة، واللوم تغافل (۵).
الذهب والفضّة حجران ممسوخان
۲۰۴ » حدّثنا أبی رحمه‌الله قال: حدّثنا محمّد بن یحیی العطّار، عن محمّد بن أحمد بن یحیی بن عمران یرفع الحدیث قال: الذهب والفضّة حجران ممسوخان، فمن أحبّهما کان معهما(۶).
البلاء والمصیبة
۲۰۵ » جامع الأخبار: قال أمیر المؤمنین علیه‌السلام : إنّ البلاء للظالم أدب، وللمؤمن امتحان، وللأنبیاء درجة، وللأولیاء کرامة(۷).
۱- بحار الأنوار، ج ۷۲، ص ۴۵۰٫
۲- الکافی، ج ۴، ص ۴۱٫
۳- الاختصاص، ص ۲۵۳٫ فقه الرضا، ص ۳۶۳٫
۴- غرر الحکم، ش ۱۵۳۲٫
۵- بحار الأنوار، ج ۷۵، ص ۵۳٫
۶- الخصال، ص ۴۳٫
۷- مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۴۳۷٫
(۵۶)
۲۰۶ » وعن أنس بن مالک، عن النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله أنّه قال: إذا أراد اللّه بقوم خیرا ابتلاهم(۱).
۲۰۷ » عن الباقر علیه‌السلام قال: یبتلی المرء علی قدر حبّه(۲).
۲۰۸ » عن محمّد بن محمّد بن طاهر الموسوی، عن محمد بن سعید الهمدانی، عن یحیی بن زکریا، عن محمّد بن سنان، عن أحمد بن سلیمان القمی، عن الصادق علیه‌السلام فی خبر أنّه قال: وإنّما یبتلی اللّه تبارک وتعالی المؤمنین من عباده علی قدر منازلهم عنده(۳).
۲۰۹ » وعن الجعابی، عن ابن عقدة، عن جعفر بن عبد اللّه، عن سعدان بن سعید، عن سفیان بن إبراهیم القاضی قال: سمعت جعفر بن محمّد علیهماالسلام یقول: بنا یبدء البلاء، ثمّ بکم، وبنا یبدء الرخاء، ثمّ بکم(۴).
۲۱۰ » عن أبی حمزة الثمالی، قال کان علی بن الحسین علیهماالسلام یقول: لاولاده: یا بنی، إذا أصابتکم مصیبةً من مصائب الدنیا أو نزلت بکم فاقة أو أمر فادح فلیتوضّأ منکم فیحسن وضوءه، ولیصلّ أربع رکعات أو رکعتین، فإذا فرغ من صلاته فلیقل: یا موضع کلّ شکوی، یا سامع کلّ نجوی، یا شافی کلّ بلاء، ویا عالم کلّ خفیة، ویا کاشف ما یشاء من بلیة، یا منجی موسی، یا مصطفی محمّد، یا خلیل إبراهیم، أدعوک دعاء من اشتدّت فاقته، وضعفت قوّته، وقلّت حیلته، دعاء الغریب الغریق، الفقیر الذی لا یجد الکشف ما هو فیه إلاّ أنت.
یا أرحم الراحمین، لا إله إلاّ أنت، سبحانک إنّی کنت من الظّالمین.
قال علی بن الحسین علیهماالسلام : لا یدعو بها رجل أصابه بلاءً إلاّ فرج اللّه عنه (۵).
۲۱۱ » عن الثمالی قال: سمعت زین العابدین علیه‌السلام یقول لابنه: من اصابته قال
۱- مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۴۳۸٫
۲- مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۴۳۸٫
۳- الشیخ المفید، الأمالی، ص ۳۹٫
۴- مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۴۳۸٫
۵- الصحیفة السجادیة، ص ۳۹۵٫
(۵۷)
مثله إلی قوله: ویا کاشف ما یشاء من بلیة، یا خلیل إبراهیم، ویا نجی موسی، ویا صفی آدم، ویا مصطفی محمّد، أدعوک دعاء من اشتدّت فاقته، وقلّت حیلته، دعاء الغریب المضطرّ الذی لا یجد لکشف ما هو فیه إلاّ إیاک، یا أرحم الراحمین(۱).
۲۱۲ » وقال الامام الحسین علیه‌السلام فی مسیره إلی کربلاء: إنّ هذه الدنیا قد تغیرت وتنکرت وأدبر معروفها، فلم یبق منها إلاّ صبابة کصبابة الإناء وخسیس عیش کالمرعی الوبیل، ألا ترون أنّ الحقّ لا یعمل به وأنّ الباطل لا یتناهی عنه، لیرغب المؤمن فی لقاء اللّه محقّا، فإنّی لا أری الموت إلاّ سعادة ولا الحیاة مع الظالمین إلاّ برما. إنّ النّاس عبید الدنیا والدین لعق علی ألسنتهم، یحوطونه ما درت معائشهم فإذا محصّوا بالبلاء قلّ الدیانون(۲).
۲۱۳ » قال علیه‌السلام لرجل اغتاب عنده رجلاً: یا هذا، کفّ عن الغیبة، فإنّها إدام کلاب النّار(۳).
۲۱۴ » ثمّ واقعه علی نهر آخر وقد مل أصحابه السفر، وکلّوا من القتال، واجتاز أبوالطیب لیلاً بقطعة من الجیش نیام بین قتلی، فقال یذکر الحال وما جری فی الدرب من الخیانة من قصیدة:
أهمّ بشیء واللیالی کأنّها
تطاردنی عن کونه وأطارد
وحیدا من الخلاّن فی کلّ بلدة
إذا عظم المطلوب قلّ المساعد(۴)
۲۱۵ » قال أمیر المؤمنین علیه‌السلام : لا یعرف النّاس إلاّ بالاختبار، فاختبر أهلک وولدک فی غیبتک، وصدیقک فی مصیبتک، وذا القرابة عند فاقتک، وذا التودّد والملق عند عطلتک لتعلم بذلک منزلتک عندهم(۵).
۱- قطب الدین الرواندی، الدعوات، ص ۱۲۹٫
۲- ابن شعبة الراوندی، تحف العقول، ص ۲۴۵٫
۳- ابن شعبة الحرّانی فی تحف العقول، ص ۲۴۵٫
۴- شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، ج ۳، ص ۲۸۹٫ السید محسن الأمین فی أعیان الشیعة، ج ۲، ص ۵۲۲٫
۵- بحار الأنوار، ج ۷۵، ص ۱۰٫
(۵۸)
المسألة
۲۱۶ » الجعفریات: أخبرنا محمّد، حدّثنی موسی، حدّثنا أبی، عن أبیه، عن جدّه جعفر بن محمّد، عن أبیه، عن جدّه علی بن الحسین، عن أبیه، عن علی علیهم‌السلام ، قال: قال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله : أنظروا إلی السائل، فإن رقّت قلوبکم له، فهو صادق(۱).
۲۱۷ » محمّد بن یعقوب، عن محمّد بن یحیی، عن أحمد بن محمّد، عن الحسین بن سعید، عن النضر بن سوید، عن یحیی الحلبی، عن معاویة بن وهب قال: قلت لأبی عبد اللّه علیه‌السلام : ذکر لنا أنّ رجلاً من الأنصار مات وعلیه دیناران دینا فلم یصلّ علیه النّبی صلی‌الله‌علیه‌وآله ، وقال: صلّوا علی صاحبکم حتّی ضمنهما عنه بعض قرابته، فقال أبو عبد اللّه علیه‌السلام : ذلک الحقّ، ثمّ قال: إنّ رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله إنّما فعل ذلک لیتّعظوا ولیرد بعضهم علی بعض، ولئلاّ یستخفوا بالدین وقد مات رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله وعلیه دین، وقتل أمیر المؤمنین علیه‌السلام وعلیه دین، ومات الحسن علیه‌السلام وعلیه دین، وقتل الحسین علیه‌السلام ، وعلیه دین(۲).
۲۱۸ » قال سلمان الفارسی رضی اللّه عنه: أوصانی خلیلی بسبع خصال لا أدعهنّ علی کلّ حال: أن أنظر إلی من هو دونی، ولا أنظر إلی من هو فوقی، وأن أحبّ الفقراء وأدنو منهم، وأن أقول الحقّ وإن کان مرّا، وأن أصل رحمی وإن کانت مدبرة، وأن لا أسأل النّاس شیئا، وأن أقول: «لا حول ولا قوّة إلاّ باللّه» فإنّها من کنوز الجنّة(۳).
الاستغناء عن النّاس
۲۱۹ » علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن ابن أبی عمیر، عن هشام بن سالم، عن
۱- المستدرک، ج ۷، ص ۱۹۸٫
۲- وسائل الشیعة آل البیت، ج ۱۸، ص ۳۱۹٫
۳- علی الطبرسی فی مشکاة الأنوار، ص ۲۶۱٫
(۵۹)
محمّد بن مسلم قال: قال: أبو جعفر علیه‌السلام : یا محمّد، لو یعلم السائل ما فی المسألة ما سأل أحد أحدا ولو یعلم المعطی ما فی العطیة ما ردّ أحد أحدا(۱).
۲۲۰ » جاءت فخذ من الأنصار إلی رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله فسلّموا علیه فردّ علیهم السلام، فقالوا: یا رسول اللّه، لنا إلیک حاجة، قال: هاتوا حاجتکم، قالوا: إنّها حاجة عظیمة. قال: هاتوا ما هی؟ قالوا: تضمن لنا علی ربّک الجنّة، فنکس صلی‌الله‌علیه‌وآله رأسه ونکت(۲) فی الأرض ثمّ رفع رأسه فقال: أفعل ذلک بکم علی أن لا تسألوا أحدا شیئا. قال: فکان الرجل منهم یکون فی السفر فیسقط سوطه فیکره أن یقول لإنسان ناولنیه فرارا من المسألة فینزل فیأخذه، ویکون علی المائدة ویکون بعض الجلساء أقرب منه إلی الماء فلا یقول: ناولنی حتّی یقوم فیشرب(۳).
۲۲۱ » وقال علیه‌السلام : استغنوا عن النّاس ولو بشوص السواک(۴).
۲۲۲ » عن أحمد بن زیاد بن جعفر الهمدانی، عن علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن علی بن معبد، عن الحسین بن خالد، عن أبی الحسن الرضا علیه‌السلام ، عن آبائه:، أنّه قال: إنّما اتّخذ اللّه إبراهیم خلیلاً لأنّه لم یرد أحدا، ولم یسأل أحدا قطّ غیر اللّه تعالی(۵).
۲۲۳ » أحمد بن فهد فی عدّة الداعی عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: شیعتنا من لا یسأل النّاس ولو مات جوعا(۶).
۲۲۴ » روی عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام : لو یعلم السائل ما علیه من الوزر ما سأل
۱- الکافی، ج ۴، ص ۲۰٫
۲- نکت فی الأرض بقضیبه؛ أی: ضرب بها فأثر فیها.
۳- من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۷۱٫
۴- من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۷۱٫ الشوص ـ بالفتح ثمّ السکون: الغسل والتنظیف؛ أی: استغنوا عن النّاس ولو بشوص السواک؛ أی: بغسله وتنظیفه. ولا یقل أحد لأحد: اغسل سواکی أو نظّفه أو شوص السواک: ما ینتف منه عنه السواک.
۵- عیون أخبار الرضا علیه‌السلام ، ج ۱، ص ۸۲٫
۶- وسائل الشیعة (آل البیت)، ج ۹، ص ۴۴۳٫
(۶۰)
أحد أحدا، ولو یعلم المسؤول ما علیه إذا منع ما منع أحد أحدا(۱).
۲۲۵ » علی بن إبراهیم بإسناد ذکره عن الحارث الهمدانی قال: سامرت أمیرالمؤمنین علیه‌السلام فقلت: یا أمیر المؤمنین عرضت لی حاجة، قال: فرأیتنی لها أهلاً؟ قلت: نعم یا أمیر المؤمنین، قال: جزاک اللّه عنّی خیرا، ثمّ قام إلی السراج فأغشاها وجلس ثمّ قال: إنّما أغشیت السراج لئلاّ أری ذلّ حاجتک فی وجهک فتکلّم فإنّی سمعت رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله یقول: الحوائج أمانة من اللّه فی صدور العباد فمن کتمها کتبت له عبادة، ومن أفشاها کان حقّا علی من سمعها أن یعنیه(۲).
۲۲۶ » علی بن إبراهیم، عن أبیه، وعلی بن محمّد القاسانی جمیعا، عن القاسم بن محمّد، عن سلیمان بن داود المنقری، عن حفص بن غیاث قال: قال أبو عبد اللّه علیه‌السلام : إذا أراد أحدکم أن لا یسأل ربّه شیئا إلاّ أعطاه فلییأس من النّاس کلّهم ولا یکون له رجاء إلاّ عند اللّه، فإذا علم اللّه عزّ وجلّ ذلک من قلبه لم یسأل اللّه شیئا إلاّ أعطاه(۳).
۲۲۷ » عن المنقری، عن عبد الرزاق، عن معمر، عن الزهری، عن علی بن الحسین علیهماالسلام قال: رأیت الخیر کلّه قد اجتمع فی قطع الطمع عمّا فی أیدی النّاس ومن لم یرج النّاس فی شیء ورد أمره إلی اللّه عزّ وجلّ فی جمیع أموره استجاب اللّه عزّ وجلّ له فی کلّ شیء(۴).
۲۲۸ » نقل عن علی علیه‌السلام (۵):
لنقل الصخر من قلل الجبال
أحبّ إلی من منن الرجال
یقول النّاس لی فی الکسب عار
فقلت العار فی ذلّ السؤال
۱- وسائل الشیعة (آل البیت)، ج ۹، ص ۴۴۳٫
۲- الکافی، ج ۴، ص ۲۴٫
۳- الکافی، ج ۲، ص ۱۴۸٫
۴- الکافی، ج ۲، ص ۱۴۸٫
۵- المبسوط للسرخسی، ج ۳۰، ص ۲۷۲٫
(۶۱)
الحساب والکتابة
۲۲۹ » محمّد بن یحیی، عن أحمد بن محمّد، عن أحمد بن أبی عبد اللّه، عن رجل، عن جمیل، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: سمعته یقول: من اللّه عزّ وجلّ علی النّاس برّهم وفاجرهم بالکتاب والحساب، ولولا ذلک لتغالطوا(۱).
۲۳۰ » حدّثنا الشیخ أبو جعفر محمّد بن الحسن بن علی بن الحسن الطوسی قدس اللّه روحه قال أخبرنا جماعة عن ابن المفضّل قال حدّثنا محمّد بن الحسن بن حفص الخثعمی بالکوفة قال حدّثنا هشام بن یونس النهشلی قال حدّثنا عمرو بن هاشم أبو مالک الجنبی عن معروف بن خربوذ المکی، عن عامر بن وائلة، عن أبی بردة الأسلمی قال سمعت رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله یقول: لا یزول قدم عبد یوم القیامة حتّی یسأل عن أربع: عن جسده فیما أبلاه، وعن عمره فیما أفناه، وعن ماله ممّا اکتسبه، وفیما أنفقه، وعن حبّنا أهل البیت(۲).
الزکاة
۲۳۱ » وحدّثنی أبی عن خالد، عن حمّاد، عن حریز، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: ما من ذی مال ذهب ولا فضّة یمنع زکاة ماله أو خمسه إلاّ حبسه اللّه یوم القیامة بقاع قفر وسلّط علیه سباعا تریده وتحید عنه، فإذا علم أنّه لا محیص له أمکنه من یده فقضمها کما یقضم الفجل، وما من ذی مال إبل أو بقر أو غنم یمنع زکاة ماله إلاّ حسبه اللّه یوم القیامة بقاع قفر ینطحه کلّ ذات قرن بقرنها ولک ذی ظلف بظلفها، وما من ذی مال نخل أو زرع أو کرم یمنع زکاة ماله إلاّ طوّقه اللّه إلی یوم القیامة ورفع أرضه إلی سبع أرضین یقلّده إیاه(۳).
۱- المبسوط للسرخسی، ج ۳۰، ص ۲۷۲٫
۲- الأمالی، ج ۲، ص ۲۰۶٫
۳- علی بن إبراهیم القمی فی تفسیر القمی، ج ۲، ص ۹۳٫
(۶۲)
حق الله
۲۳۲ » عدّة من أصحابنا، عن أحمد بن محمّد، عن أیوب بن نوح، عن ابن سنان عن أبی الجارود، عن أبی جعفر علیه‌السلام قال: إنّ اللّه تبارک وتعالی یبعث یوم القیامة ناسا من قبورهم مشدودة أیدیهم إلی أعناقهم، لا یستطیعون أن یتناولوا بها قیس أنملة معهم ملائکة یعیرونهم تعییرا شدیدا، یقولون: هؤلاء الذین منعوا خیرا قلیلاً من خیر کثیر، هؤلاء الذین أعطاهم اللّه فمنعوا حقّ اللّه فی أموالهم(۱).
۲۳۳ » علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن ابن أبی عمیر، عن هشام بن الحکم، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام قال: من منع حقّا للّه عزّ وجلّ أنفق فی باطل مثلیه(۲).
أکل الرباء
۲۳۴ » حدّثنا أحمد بن علی بن إبراهیم رحمه‌الله ، قال حدّثنا أبی، عن أبیه إبراهیم بن هاشم، عن حمّاد بن عیسی، عن الحسین بن المختار، عن أبی بصیر، عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام ، قال: درهم ربا أعظم عند اللّه من ثلاثین زنیة کلّها بذات محرم مثل خالة وعمّة(۳).
۲۳۵ » وباسناده عن الحسین بن سعید، عن حماد بن عیسی، عن إبراهیم بن عمر عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام فی قوله: « وما آتیتم من ربا لیربوا فی أموال النّاس فلا یربوا عند اللّه»(۴)، قال: هو هدیتک إلی الرجل ترید منه الثواب أفضل منها، فذلک ربا یؤکل(۵).
۱- الکافی، ج ۳، ص ۵۰۶٫
۲- الکافی، ج ۳، ص ۵۰۶٫
۳- الأمالی، ص ۲۴۸٫
۴- الروم / ۳۹٫
۵- وسائل الشیعة (آل البیت)، ج ۱۸، ص ۱۲۶٫
(۶۳)
۲۳۶ » محمّد بن یعقوب، عن علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن ابن أبی نجران عن عاصم بن حمید، عن محمّد بن قیس، عن أبی جعفر قال: قال أمیرالمؤمنین علیه‌السلام : آکل الربا وموکله وکاتبه وشاهداه فیه سواء(۱).
المشاغل
۲۳۷ » محمّد بن الحسن الطوسی بإسناده عن محمّد بن الحسن الصفّار، عن محمّد بن عیسی، عن عبد اللّه الدهقان، عن درست بن أبی منصور الواسطی، عن إبراهیم بن عبد الحمید، عن أبی الحسن موسی بن جعفر علیه‌السلام قال: جاء رجل إلی النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله فقال: یا رسول اللّه قد علمت ابنی هذا الکتابة ففی أی شیء أسلمه؟ فقال: أسلمه للّه أبوک، ولا تسلّمه فی خمس: لا تسلّمه سباءً ولا صائغا ولا قصّابا ولا حناطا ولا نخاسا.
قال: فقال: یا رسول اللّه ما السباء؟ قال: الذی یبیع الأکفان، ویتمنّی موت أمّتی، وللمولود من أمّتی أحبّ إلی ممّا طلعت علیه الشمس.
وأمّا الصائغ: فإنّه یعالج زین أمّتی.
وأمّا القصاب: فإنّه یذبح حتّی تذهب الرحمة من قلبه.
وأمّا الحنّاط: فإنّه یحتکر الطعام علی أمّتی، ولئن یلقی اللّه العبد سارقا أحبّ إلی من أن یلقاه قد احتکر الطعام أربعین یوما.
وأمّا النخاس: فإنّه أتانی جبرئیل فقال: یا محمّد إنّ شرار أمّتک الذین یبیعون النّاس(۲).
المختال الفخور
۲۳۸ » عدّة من أصحابنا، عن أحمد بن محمّد بن خالد، عن عثمان بن
۱- وسائل الشیعة (آل البیت)، ج ۱۸، ص ۱۲۶٫
۲- وسائل الشیعة (آل البیت)، ج ۱۷، ص ۱۳۷٫
(۶۴)
عیسی، عن عیسی بن الضحّاک قال: قال أبو جعفر علیه‌السلام : عجبا للمختال الفخور، وإنّما خلق من نطفة ثمّ یعود جیفة وهو فیما بین ذلک لا یدری ما یصنع به (۱).
عقاب من صنع شیئا للمفاخرة
۲۳۹ » أبی رحمه‌الله قال حدّثنی سعد بن عبد اللّه عن یعقوب بن یزید، عن محمّد ابن إبراهیم النوفلی، عن الحسین بن المختار رفعه إلی أمیر المؤمنین علیه‌السلام قال: من صنع شیئا للمفاخرة حشره اللّه یوم القیامة أسود الوجه(۲).
۲۴۰ » الصدوق، عن أبیه ومحمّد بن الحسن، عن محمّد بن یحیی وأحمد بن إدریس، عن محمّد بن یحیی بن عمران الأشعری، عن بعض أصحابنا یعنی جعفر بن محمّد بن عبید اللّه، عن أبی یحیی الواسطی، عمّن ذکره أنّه قال لأبی عبد اللّه علیه‌السلام : أتری هذا الخلق کلّه من الناس؟ فقال: ألق منهم التارک للسواک، والمتربع فی موضع الضیق، والداخل فیما لا یعنیه، والمماری فیما لا علم له، والمتمرّض من غیر علّة، والمتشعّث من غیر مصیبة، والمخالف علی أصحابه فی الحقّ، وقد اتّفقوا علیه والمفتخر یفتخر بآبائه وهو خلوّ من صالح أعمالهم، فهو بمنزلة الخلنج یقشر لحاء عن لحاء حتّی یوصل إلی جوهریته، وهو کما قال اللّه عزّ وجلّ: « إن هم إلاّ کالأنعام بل هو أضلّ سبیلا(۳)»
الشکر
۲۴۱ » حدّثنا عبد اللّه، حدّثنی أبی، حدّثنا منصور بن أبی مزاحم، حدّثنا أبووکیع الجراح بن ملیح، عن أبی عبد الرحمن عن الشعبی، عن النعمان بن بشیر، قال قال النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله علی المنبر: من لم یشکر القلیل لم یشکر الکثیر، ومن لم یشکر النّاس لم یشکر اللّه التحدّث بنعمة اللّه شکر وترکها کفر والجماعة رحمة والفرقة عذاب(۴).
۱- الکافی، ج ۲، ص ۳۲۹٫
۲- ثواب الأعمال، ص ۲۵۵٫
۳- الفرقان / ۴۴٫
۴- مسند احمد – لأحمد بن حنبل، ج ۴، ص ۲۷۸٫
