قمار ؛ موضوع‌شناسی قمار، شناخت انواع آن و بررسی احکام و مناط مسابقات سالم، گروگذاری، شرط‌بندی و بخت‌آزمایی
شناسنامه
قمــار
| سرشناسه | : | نکونام، محمدرضا، ۱۳۲۷ - |
| عنوان و نام پديدآور | : | قمار : گروگذاری، شرط‌بندی و بخت‌آزمایی موضوع‌شناسی انواع قمار…/ محمدرضا نکونام. |
| مشخصات نشر | : | اسلامشهر: انتشارات صبح فردا، ۱۳۹۱. |
| مشخصات ظاهری | : | ۲۳۳ص. |
| شابک | : | ۹۷۸-۶۰۰-۶۴۳۵-۳۴-۳ |
| وضعیت فهرست نویسی | : | فیپا |
| موضوع | : | قمار |
| موضوع | : | قمار — جنبه‌های مذهبی — اسلام |
| موضوع | : | قمار — جنبه‌های قرآنی. |
| رده بندی کنگره | : | BP۱۹۴/۸/ن۸ق۸ ۱۳۹۱ |
| رده بندی دیویی | : | ۲۹۷/۳۷۴ |
| شماره کتابشناسی ملی | : | ۲۸۲۰۵۹۸ |
(۴)
فهرست مطالب
پیش‌گفتار··· ۷
بخش یکم: معناشناسی قمار و واژگان همراه
معناشناسی قمار··· ۱۷
صحاح اللغة··· ۱۸
لسان العرب··· ۱۹
رابطهٔ قِمار با ماه (قمر) شب··· ۲۱
واژهٔ «قمارباز»··· ۲۳
مقامره··· ۲۳
تاریکی قمار و فطرت روشنایی‌پسند··· ۲۴
لوازم قمار··· ۲۴
معنای «رهان»··· ۲۵
تفاوت مراهنه با مسابقه··· ۳۱
ارتباط مسابقه و مراهنه با قمار··· ۳۱
مغالبهٔ قمار··· ۳۲
(۵)
بخش دوم: قرآن کریم و قمار
قمار از منظر قرآن کریم··· ۳۵
مراتب ابلاغ حکم میسر··· ۳۵
قرآن کریم و اطلاق میسر بر قمار··· ۳۸
«مَیسر»··· ۳۹
رابطهٔ قمار و میسر··· ۴۰
اتحاد مصداقی و تفاوت مفهومی میسر و قمار··· ۴۲
آیهٔ یکم: بقره / ۲۱۹ :··· ۴۳
قمار؛ فاسد فسادانگیز··· ۴۴
آیهٔ دوم: مائده / ۹۰ :··· ۴۴
محل بحث··· ۴۴
خطرناکی مضاعف میسر: صفازدایی از نفس··· ۴۵
پلیدی قمار··· ۴۵
قمار؛ پرداختهٔ شیطان··· ۴۶
آیهٔ سوم: مائده / ۹۱ :··· ۴۷
دشمنی و کینه‌ورزی در قمار··· ۴۷
آیهٔ چهارم: أعراف / ۳۳ :··· ۴۸
حرمت اثم··· ۴۸
آیهٔ پنجم: مائده / ۳ :··· ۴۸
معرفی به مصداق··· ۴۸
آیهٔ ششم: انبیاء / ۵۲ :··· ۵۱
بخش سوم: روایات قمار
روایات باب قمار··· ۵۵
ردیف یکم: روایات حرمت بازی با آلات قمار··· ۵۸
(۶)
قمار نـرد··· ۵۸
چگونگی قمار نرد··· ۶۳
قاپ (قاب)··· ۶۴
حرمت نرد··· ۶۵
شطرنج··· ۶۵
شطرنج؛ قمار شاهانهٔ جبههٔ باطل··· ۷۹
تحلیل روان‌کاوانهٔ شطرنج··· ۸۰
استکبار شطرنج‌باز··· ۸۲
فراوانی روایات شطرنج··· ۸۵
مسابقهٔ شطرنج··· ۸۶
تقویت و پویایی اندیشه··· ۸۷
تضعیف عاطفه و قساوت‌زایی ۸۷
نقش شیوع در تبدیل آلات قمار··· ۸۹
پاسور··· ۹۳
اربعة‌عشر··· ۹۳
حرمت مطلق قمار··· ۹۴
ردیف دوم: روایات ناظر به مصداق یکسان میسر و قمار··· ۹۵
سرایت حرمت میسر به قمار··· ۹۵
حرمت قمار دارای رهان··· ۹۶
لحاظ بازی با آلات قمار در میسر··· ۹۸
ردیف سوم: روایات حرمت قمار و بطلان گروگذاری ۱۰۴
رهن قمار؛ اکل مال به باطل··· ۱۰۴
مفت‌خوری در قمار··· ۱۰۵
تحلیل اکل مال به باطل··· ۱۰۶
(۷)
قمار با گردو··· ۱۰۷
قمار با تخم مرغ··· ۱۰۸
قمار قاپ (قاب) و تاس··· ۱۱۱
گروی میسر··· ۱۱۲
گروه چهارم: روایاتی که گروگذاری را جایز می‌داند··· ۱۱۳
گروگذاری برای مسابقات سالم··· ۱۱۳
مسابقه با خروس و دیگر پرندگان··· ۱۱۴
توانمندی جسمانی و رشادت حضرت رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله ··· ۱۱۴
نفرت از گروگذاری ۱۲۰
معناشناسی برخی واژگان روایت··· ۱۲۴
کبوتربازی ۱۲۵
قمار با حیوانات··· ۱۲۶
نمونه‌ای از مسابقات مباح··· ۱۲۶
تربیت‌پذیری حیوان و انسان··· ۱۲۹
رهان ملاعبه··· ۱۳۱
مسابقه و رزم همسران··· ۱۳۴
شاهدی بر گروگذاری بدنی ۱۳۵
دَم قدسی فرشتگان··· ۱۳۶
نتیجه‌گیری و بررسی روان‌شناختی قمار··· ۱۳۶
حرمت قمار بدون گروگذاری ۱۳۶
گونه‌های شک در آلات قمار··· ۱۳۷
قمار؛ اشاعهٔ فحشا و مبارزه با دیانت··· ۱۳۸
قمار؛ فراتر از لهو و لغو··· ۱۴۱
قمار؛ خروج از مدار طبیعی ۱۴۲
(۸)
مغالبه و استکبار در قمار··· ۱۴۷
قمار؛ نماد برتر مستکبران··· ۱۴۹
مفاسد جدایی‌ناپذیر قمار··· ۱۵۰
ناتوانی عقل در دریافت معیار حرمت قمار··· ۱۵۱
توجه به تحول‌پذیری و تغییر کاربری آلات قمار··· ۱۵۲
آلات جدید و مدرن قمار··· ۱۵۴
پارتی‌های جایگزین قمار··· ۱۵۶
جواز گروگذاری و شرط‌بندی بر غیر آلات قمار··· ۱۵۶
جواز مسابقات سالم··· ۱۵۷
مسابقات سالم؛ جایگزین قمار در اسلام··· ۱۶۰
تفاوت مغالبهٔ قمار با مسابقات سالم··· ۱۶۲
احتیاط در دین··· ۱۶۳
شعار احتیاط؛ ضد احتیاط··· ۱۶۴
قابل تبدیل بودن آلات قمار به بازی‌های سالم··· ۱۶۵
سرمایه‌گذاری بر حلال‌ها برای براندازی حرام‌ها··· ۱۶۶
شگردهای توانمندسازی مسلمانان··· ۱۶۸
خلف وعده در عوض··· ۱۶۹
جوایز مسابقات··· ۱۶۹
جوایز بانکی ۱۷۰
برگه‌های بخت‌آزمایی ۱۷۰
توبهٔ قمارباز··· ۱۷۱
بخش چهارم: قمار از نظرگاه فقیهان
قمار از نظرگاه فقیهان مستقل··· ۱۷۵
نظرگاه شیخ انصاری رحمه‌الله ··· ۱۷۹
(۹)
بازی با آلات قمار بدون گرو و شرط··· ۱۸۵
نمونه‌هایی از تغییر موضوع··· ۱۸۸
بازی با غیر آلات قمار به همراه گروگذاری ۱۹۶
مسابقهٔ مردان آهنین··· ۲۰۶
مسابقه با عقاب، شاهین و تخت شنا··· ۲۰۶
جواز؛ اصل اولی در مسابقات··· ۲۰۶
آلات قمار··· ۲۱۶
مرحوم سید احمد خوانساری رحمه‌الله ··· ۲۱۹
آقاي خمینی رحمه‌الله··· ۲۳۵
بخش پنجم: قمار محبوبان
قمار عشق محبوبان··· ۲۵۹
* * *
(۱۰)
پیش‌گفتار
لزوم فرهنگ‌سازی مبتنی بر احکام و آموزه‌های شرعی در زمینهٔ سرگرمی‌ها، به‌ویژه مسابقات، یکی از مهم‌ترین بحث‌های فقهی مورد نیاز جامعهٔ ما، در زمان حاکمیت ولایی است.
سرگرمی‌ها به صورت تقریبی، تمام انسان‌ها را ـ به‌جز گروهی اندک و انگشت‌شمار که در پی بازی و سرگرمی نیستند ـ در بر می‌گیرد. بشر از ابتدای ورود بر کرهٔ خاکی و با فراغت یافتن از تأمین نیازهای اساسی خویش، بر آن بوده است تا وقت فراغت خود را به‌گونه‌ای سرگرم و مشغول دارد. او به نیکی می‌داند که ساختار نفس آدمی به‌گونه‌ای است که نمی‌تواند در جایی آرام بگیرد و بدون آن که کسی یا چیزی را پیش خود احضار نماید و به آن مشغول گردد، نمی‌تواند بیکار بنشیند. این بحثِ روان‌شناختی که در مباحث معرفت نفس فلسفه مطرح می‌باشد، از بحث‌های مهم و بسیار کاربردی اجتماعی است که می‌توان به جرأت گفت بیش‌ترین سرمایه و وقت بشر امروز را به خود اختصاص داده است. فکرها و اندیشه‌های خلاّقی با توجه به طبع تنوع‌پذیر آدمی که از دیگر
(۱۱)
اصول مهم در پرداختن به بحث سرگرمی‌هاست، انواع و اقسام بازی‌ها و سرگرمی‌ها را طراحی می‌کنند و با آن، به سودجویی و گاه سوداگری می‌پردازند. باید توجه داشت برخی از انسان‌ها صفات و خصوصیات روانی دارند که نمی‌توانند خطر نکنند، آنان که ساختار مغزی متفاوتی با دیگران دارند، به گاه سرگرمی، به سراغ بازی‌هایی می‌روند که خطر را بر آنان هجوم می‌آورد. یکی از این سرگرمی‌هایی که گاه خطرساز می‌شود، «قمار» است. برخی از قماربازان با به میدان آوردن همهٔ موجودی و گاه همسر و دختر خویش، از قوه‌ای که آنان را به خطر کردن وا می‌دارد پیروی می‌کنند. قمار دارای پیشینه‌ای طولانی است که تاریخ آن را در جای خود خواهیم آورد و شاید بتوان گفت این بازی، همزاد فرزندانِ نخستینِ آدم است.
قمار هم‌اینک به دو شکل سنتی و مدرن دیده می‌شود. برخی از قماربازان، شکل مدرن آن را با کمک رایانه شکل می‌بخشند و برخی از بازی‌های رایانه‌ای را می‌توان از مصادیق قمار دانست. این بازی‌ها در کشورهای دیگر در قمارخانه‌ها عرضه می‌شود. آن قماربازان بدون واهمه و نگرانی از حکم شرعی آن، قمار می‌کنند. رعایت نظم، قراردادها و قواعد بازی در قمارخانه‌ها زیر نظر داوری ماهر است که حکم تلکه‌گیر را در قمارخانه‌های دورهٔ نظام ستم‌شاهی ایران دارد. آنان قدرت برخورد با هر فردی را دارند که از مقررات و قراردادهایی که انجام می‌شود شانه خالی کند. شکل مدرن قمار توسط بانک‌ها و شرکت‌های دولتی و خصوصی نیز انجام می‌گیرد.
(۱۲)
می‌شود گفت بر اساس برخی از نظام‌های فقهی، انواع قمارها توسط بانک‌های دولتی، شرکت‌ها و نیز سازمان صدا و سیما تبلیغ و اجرایی می‌گردد. این در حالی است که در زمینهٔ مسابقات، سرگرمی و بازی‌ها، مردم با سرگرمی‌های متنوعی که در کشورهای خارجی وجود دارد، مواجه نیستند و محدودیت‌هایی در این زمینه دارند. جوان بودن و نوپایی جامعهٔ ایران که در شکل مدرن آن عمری ندارد و نیز نبود نظریه‌پردازانی جامع در حوزهٔ امور دینی که بر سرگرمی‌ها نیز تخصص داشته باشند و موضوع آن را با تمامی ابعادی که دارد بشناسند، از علل کمبود انواع سرگرمی‌ها و تنوع در جامعهٔ ایران است. با این وجود، مردم جامعهٔ ما در پرداختن به سرگرمی‌های محدودی که دارند نیز دچار تناقض هستند. از طرفی، سرگرمی‌هایی عرضه می‌شود که دولت از آن حمایت دارد و از سوی دیگر، بسیاری از افراد، در حکم شرعی چنین سرگرمی‌هایی سرگردان هستند و روحیهٔ تعبد و دین‌پذیری، دغدغهٔ شرعی نبودن چنین مسابقات و سرگرمی‌هایی را در ذهن آنان ایجاد می‌کند و نمی‌گذارد که از این سرگرمی‌ها رشد و اقتداری یابند یا لذت ببرند و شور طبعی خود را با آن آرام سازند. بسیاری از افراد جامعه نمی‌دانند قمار به صورت روشن و شفاف چیست و چه مصادیقی دارد. آیا برخی از سرگرمی‌های نوپدید و به‌ویژه بازی‌های رایانه‌ای مصداق قمار است یا نه؟ ما در این کتاب بر آن هستیم تا به صورت مستقل به این مسأله بپردازیم و چیستی قمار و انواع آن را در جامعهٔ کنونی که نظام اسلامی بر آن حاکمیت دارد، به صورت مصداقی روشن نماییم. بدیهی است فقیه برای دستیابی به
(۱۳)
چنین مهم و رسیدن به این امر، باید موضوع و مصداق قمار را با همهٔ گوناگونی که دارد به‌خوبی بشناسد تا بتواند حکم حلیت یا حرمت آن را از منابع استنباط به دست آورد. البته شناخت صفات و خصوصیات قمار برای شناخت موضوع آن کافی است و بدون آشنایی به مبادی و مقدمات آن، نمی‌توان مصادیق قمار و نیز حکم حلال یا حرام بودن آن را شناخت.
ما در این کتاب، به بررسی ملاک و معیار حرمت قمار نیز می‌پردازیم و خواهیم گفت تنیدگی و استرس حاصل از قمار و نیز بغض و کینه به طرف مقابل و به‌ویژه حس مغالبه، برتری‌جویی بر دیگری و استکبار نفس، در این بازی، تند و تیز است. هم‌چنین گرویی که به میان آورده می‌شود، گاه تمامی اموال شخص و نیز همسر و دختر قمارباز را در بر می‌گیرد که باید تمامی آن را به گفتهٔ قماربازان «تِخ» کنند. این امور از معیارهای حرمت قمار است. امید است این مباحث، راهنمایی برای جامعهٔ علمی و جوان ما در دستیابی به حکم شرعی قمار و انواع مسابقات، شرط‌بندی‌ها، گروگذاری‌ها و بخت‌آزمایی‌ها باشد.
ستایش خدا راست
(۱۴)
(۱۵)
(۱۶)
