بخش چهارم: احکام اقتصادی
قالیچه‌هایی با تصاویر مبتذل
س « ۱۱۲ » ـ اخیرا قالیچه‌هایی تولید و پخش می‌شود که بر روی آن عکس زنان به صورت بدحجاب یا در حال ناز و عشوه یا همراه آلات لهو و لعب، مانند: طنبور نقش بسته است که نصب این قالیچه خانه؛ یا در مغازه‌ها به‌گونه‌ای ترویج فرهنگ ضد دینی یا اشاعه فساد شمرده می‌شود، حال خرید و فروش قالیچه‌های گفته شده چه حکمی دارد و پولی که تولیدکنندگان یا کاسبان از این راه به دست می‌آورند، چگونه است؟
ج ـ اگر تصاویر آن باعث هتک حرمت شعایر دینی می‌شود یا اشاعه فحشا را به همراه دارد، استفاده از آن حرام است، ولی خرید و فروش آن، اگر به خاطر اصل قالی باشد، اشکال ندارد.
وسایل مشترک
س « ۱۱۳ » ـ خرید، فروش، تعمیر و اصلاح ابزار مشترک؛ مانند: ماهواره، ویدیو، رایانه به افرادی که فروشنده یا تعمیرکار یقین دارد از آن استفاده حرام می‌کنند و به این منظور آن را تهیه می‌نمایند، چه حکمی دارد و کسب از این راه، حلال است یا حرام؟
ج ـ تعمیر، خرید یا فروش وسایلی که استفاده مشترک دارد، اشکال ندارد.
(۵۵)
آلات لهو و لعب حرام
س « ۱۱۴ » ـ آیا خرید، فروش، استعمال و نگه‌داری تنبک، دایره و فلوت اشکال دارد؟
ج ـ موارد یاد شده، چنان‌چه در موارد حرام استفاده شود، به‌صورت قهری حرام است و اگر در موارد متعارف و صحیح به کار برده شود، اشکال ندارد.
نشریات منحرف
س « ۱۱۵ » ـ خرید و فروش برخی از روزنامه‌ها و مجلاتی که با استفاده از آزادی موجود در جمهوری اسلامی، برخی از احکام اسلامی را به چالش می‌کشانند یا به مقدّسات انقلاب اسلامی جسارت می‌کنند یا بی‌بندوباری و فساد را رواج می‌دهند، چه حکمی دارد؟
ج ـ با پرهیز و کناره‌گیری از توهّمات و خرده‌گیری‌های این گونه نشریات، مشکل حل نمی‌شود و باید افراد آگاه با بررسی و پاسخ‌گویی به این‌گونه مسایل، زمینه انحراف را از بین ببرند. البته، برای افراد عادی و ناآگاه جایز نیست به این گونه توهّمات دامن بزنند.
زینت‌آلات برای مردان
س « ۱۱۶ » ـ خرید و فروش حلقه یا ساعت یا زنجیر طلا برای استفاده داماد توسط خانواده عروس چه حکمی دارد؟ هم‌چنین فروش و تولید آن به همین منظور چگونه است؟ مالی که از این راه به دست می‌آید چه حکمی دارد؟
ج ـ استفاده مرد از طلا، اگر پنهان باشد یا در صورت آشکاری، سبب تشبّه به زن نگردد، اشکال ندارد و در صورت اشکال، باعث بطلان نماز نمی‌شود و فروش آن برای طلا فروش، اشکال ندارد.
(۵۶)
عکس ورزش‌کاران زیبایی اندام
س « ۱۱۷ » ـ در سال‌های اخیر چاپ و توزیع عکس‌های ورزش‌کاران زیبایی اندام رایج شده است و در خیابان‌ها و مغازه‌ها اقدام به خرید و فروش آن می‌کنند، حکم خرید و فروش و توزیع این عکس‌ها چیست؟
ج ـ اگر زمینه فساد همگانی ندارد، بلکه مایه تشویق جوانان به ورزش می‌شود، با کنترل چگونگی آن توسط دولت، اشکال ندارد و می‌تواند برای سالم‌سازی فضای علمی جوانان مفید باشد.
ترقّه و مواد انفجاری
س « ۱۱۸ » ـ استفاده از ترقّه و مواد انفجاری و ساخت و خرید و فروش آن؛ اعم از این که باعث آزار و اذیت شود یا نشود، چه حکمی دارد؟
ج ـاگر به‌گونه‌ای باشد که عوارض آن قابل کنترل است، اشکال ندارد.
چک
س « ۱۱۹ » ـ خرید و فروش چک به مبلغ کم‌تر از مبلغ مندرج در آن، چه حکمی دارد؟ ـ البته چکی که برای نمونه مربوط به دو ماه دیگر باشد.
ج ـ چک مانند اورق بهادار، یک سند است و فروش آن به قیمت کم‌تر؛ هرچند مدت‌دار باشد، اشکال ندارد؛ خواه صاحب چک بده‌کار باشد یا نباشد، و خواه به صورت جدّی صادر شده باشد یا صوری.
کالابرگ
س « ۱۲۰ » ـ آیا خرید و فروش کالابرگ کالاهای اساسی جایز است؟
ج ـافراد می‌توانند با سهمیه خود به هرگونه که بخواهند، عمل نمایند.
(۵۷)
پول
س « ۱۲۱ » ـ خرید و فروش پول به پول؛ برای نمونه، فروش اسکناس هزار تومانی به هزار و یکصد تومان چه حکمی دارد؟
ج ـ خرید و فروش پول به پول با کم کردن یا زیاد نمودن آن؛ چنان‌چه نقد باشد و با غرض عقلایی انجام گیرد، اشکال ندارد، ولی در صورت نسیه، قرض ربوی است و حرام می‌باشد.
نقد و نسیه
س « ۱۲۲ » ـ در معاملات گفته می‌شود این جنس را به‌صورت نقد و برای نمونه به هزار تومان می‌فروشم یا نسیه آن را یک ماهه و با ۱۰% اضافه به هزار و یکصد تومان می‌فروشم، حکم این گونه معاملات از نظر شرعی چگونه است؟
ج ـ اگر در معامله نسیه، قیمت آن به صورت مستقل معین شود و مدت نیز گفته شود، اشکال ندارد، ولی اگر در صورت نسیه، همان قیمت با افزوده درصد محاسبه شود، جایز نیست.
شرط پس انداز در وام
س « ۱۲۳ » ـ در برخی صندوق‌های قرض الحسنه،برای گرفتن وام باید مبلغی به حساب واریز گردد و پس از گذشت مدتی، وام چند برابر مبلغ پس انداز شده پرداخت می‌شود، آیا این شرط و شیوه پرداخت وام جایز است؟
ج ـ مشروط کردن پرداخت وام به سپرده‌گذاری مبلغ معینّی نافذ نیست؛ اگرچه انجام آن از سوی سپرده‌گذار اشکال ندارد و با این الزام نیز جایز است. البته، شرطِ داشتن حساب در هر صورت اشکال ندارد.
(۵۸)
جایزه‌های بانکی
س « ۱۲۴ » ـ آیا گرفتن جایزه‌هایی که بانک به صاحبان حساب‌های قرض الحسنه می‌پردازد، جایز است؟
ج ـچون شرط و الزامی در آن نیست، اشکال ندارد.
وام قرض الحسنه
س « ۱۲۵ » ـ در جلسات خانوادگی یا عمومی یا برخی ادارات، پولی به عنوان قرض‌الحسنه قرار داده می‌شود و با آن، صندوقی تشکیل می‌دهند و پس از مدتی برای پرداخت وام، قرعه‌کشی صورت می‌گیرد، از نظر شرعی، این امر چگونه است؟
ج ـ تأسیس صندوق‌های ذکر شده یا استفاده از آن، اشکال ندارد.
رهن
س « ۱۲۶ » ـ برای رهن منزل، مرسوم است که پولی را پیش می‌گیرند و بابت اجاره، مبلغ کم‌تری دریافت می‌کنند، آیا این امر صحیح است؟ در صورت اشکال، راه صحیح آن چیست؟
ج ـ اگر مستأجر مبلغی قرض دهد، به شرط این که مالک، مال الاجاره را کم‌تر بگیرد، قرض ربوی و اجاره باطل است، ولی اگر صاحب ملک آن را به مبلغ معینی اجاره دهد و با مستأجر شرط کند که مبلغی را در مدت اجاره به او قرض دهد، اشکال ندارد.
تعیین سود و مضاربه
س « ۱۲۷ » ـ در قرارداد مضاربه به خاطر این که حدس زده می‌شود در اثر معامله، سود این پول، بیست درصد خواهد بود، اگر از آغاز، بیست درصد به عنوان سود، معین گردد، چه حکمی دارد؟
ج ـ اگر به عنوان علی الحساب باشد، اشکال ندارد.
(۵۹)
مجسمه سازی
س « ۱۲۸ » ـ ساختن مجسمه موجودات روح‌دار و آموزش و نصب آن در میدان‌ها و مراکز همگانی، چه حکمی دارد؟
ج ـ ساختن هرگونه مجسمه و کشیدن هر نقشی در زمان ما که این گونه امور زمینه گرایش به بت‌پرستی را ندارد، مانند نگه‌داری آن، اشکال ندارد؛ مگر آن که اسراف باشد یا نقش و مجسمه‌ای ترویج باطل را به دنبال داشته باشد.
س « ۱۲۹ » ـ ساختن مجسمه موجودات روح‌دار حرام است، آیا این حکم، عروسک سازی به وسیله پارچه یا مواد پلاستیکی یا مجسمه‌هایی که به وسیله خمیر مخصوص ساخته می‌شود را شامل می‌شود؟
ج ـ ساختن مجسمه و عروسک به هر صورتی که باشد، اشکال ندارد و می‌تواند سبب رشد ادراک کودکان باشد.
مانکن مغازه
س « ۱۳۰ » ـ برخی از مغازه‌ها برای عرضه کردن اجناس و لباس‌های خود مجسمه‌هایی از انسان ـ اعم از مرد، زن و کودک ـ درست کرده‌اند (مانکن) که متأسفانه باعث ترویج فرهنگ بیگانه و تحریک دیگران می‌باشد، حکم این گونه موارد چیست؟
ج ـچنان‌چه زمینه کسب و کار، استفاده از آن را ایجاب کند و به صورت عادی باشد و مهیج نباشد، اشکال ندارد.
هزینه درگذشتگان
س « ۱۳۱ » ـ هزینه‌هایی که برای درگذشتگان پرداخت می‌گردد؛ مانند: خوراکی‌های گوناگون در تالارها و تاج گل‌های گران‌قیمت، به‌گونه خودنمایی و چشم و هم‌چشمی درآمده است و با برخی
(۶۰)
عادت‌ها و رسوم اجتماعی همراه گشته و باعث قرض‌های کمرشکن برای صاحبان عزا می‌گردد، با توجه به مشکلات اجتماعی، مانند: فقر، کمبود مراکزی که خدمات همگانی دارد، مانند: مساجد، مدارس و درمانگاه، این هزینه چگونه برای فرد در گذشته استفاده گردد تا برای وی سودمندتر باشد و تکلیف مؤمنان در این رابطه چیست؟
ج ـ امروزه، مراسم درگذشتگان مانند عروسی‌ها با روحیه استکباری انجام می‌شود و ارزش معنوی ندارد و از مصادیق ریا و خودنمایی است و از نظر شرعی، خالی از اشکال نیست و بیش‌تر برای زنده‌گان است تا مردگان. بر این اساس، باید از آن پرهیز داشت و بهتر است این هزینه را برای آنان در راه مستمندان مصرف نمایند و مجالس را ساده و بدون دادن غذا و گرفتن هتل برگزار نمایند.
رباخواری
س « ۱۳۲ » ـ رباخواری حرکت شومی است که توسط برخی از ثروتمندان به آن دامن زده می‌شود، در این خصوص تکلیف چیست؟
ج ـ رباخواری و بهره‌کشی از پول، توسط افراد عادی یا بخش خصوصی یا دولتی، مایه افساد جامعه و تباهی دیانت است و به هرگونه‌ای که باشد، به‌صورت قهری حرام است، مگر آن که از صورتی شرعی برخوردار باشد و تأمین ملاکی دینی را بنماید.
«خوراکی‌ها»
گوشت خرگوش و خرچنگ
س « ۱۳۳ » ـ خرید و فروش و استفاده از گوشت خرچنگ و خرگوش چه حکمی دارد؟
ج ـخوردن آن حرام است و خرید و فروش آن برای استفاده در غیر موارد خوراکی، اشکال ندارد.
(۶۱)
مواد غذایی وارداتی
س « ۱۳۴ » ـ استفاده از سوسیس، کنسروها و مواد غذایی که از کشورهای خارجی وارد می‌شود، چه حکمی دارد؟
ج ـدر مورد مواد غذایی غیرگوشتی، اگر اطمینان به حرام و نجس بودن آن نباشد، اشکال ندارد، ولی چنان‌چه مواد گوشتی از کشوری غیراسلامی وارد شده باشد و تزکیه شرعی آن ثابت نباشد، حلال نیست.
ماهی بسته‌بندی شده
س « ۱۳۵ » ـ استفاده از ماهی که از بازار مسلمانان خریداری می‌شود و در حال حاضر در آن فلس یافت نمی‌شود یا بسته‌بندی شده و نمی‌توان دانست چگونه بوده است، چه حکمی دارد؟
ج ـاگر اطمینان به نداشتن فلس و حرمت آن نیابد، اشکال ندارد و تنها شک نمودن، مانع استفاده آن نمی‌باشد.
جدا کردن سر حیوان
س « ۱۳۶ » ـ آیا جایز است کسی به عمد، سر حیوان را پیش از آن که روح از بدنش جدا شود، ببرد؟
ج ـجایز نیست، ولی گوشت آن حلال است.
س « ۱۳۷ » ـ در حال حاضر در کشتارگاه‌ها حیواناتی مانند گوسفند و گاو را با دستگاه‌های برقی و مرغ‌ها را دسته‌دسته ذبح می‌کنند، این کار جایز است؟ استفاده از گوشت آن چگونه است؟
ج ـذبح با دستگاه‌های برقی، اشکال ندارد و برای ذبح هر گروه از آن، گفتن یک بسم‌اللّه کافی است و گروه در حکم واحد قرار می‌گیرد.
(۶۲)
تخم‌مرغ خونی
س « ۱۳۸ » ـ خون در تخم مرغ چه حکمی دارد؟
ج ـخونی که در زرده تخم‌مرغ می‌باشد، نجس نیست و خوردن آن حرام نمی‌باشد.
خوردن غذای مضر
س « ۱۳۹ » ـ خوردن برخی از مواد، میوه‌ها و غذاها برای برخی از بیماران زیان دارد، در این صورت مصرف آن چه حکمی دارد؟
ج ـ اگر ضرر در حدی است که مراعات آن لازم است، مصرف آن جایز نمی‌باشد.
بچه ماهی، بزغاله و گوساله
س « ۱۴۰ » ـ حکم استفاده از بچه ماهی مرده‌ای که در شکم ماهی صید شده به دست می‌آید یا جنین گوسفند و گاوی که در شکم حیوان ذبح شده می‌باشد، چیست؟
ج ـماهیانی که از شکم ماهی صید شده گرفته می‌شود، تزکیه شده به‌شمار می‌رود و خوردن آن اشکال ندارد و هم‌چنین بچه گوسفند یا گاوی که از شکم حیوانِ ذبح شده خارج می‌شود چنان‌چه خلقت تمام دارد، به این معنا که دارای مو یا پشم است، تزکیه شده به‌شمار می‌آید و خوردن آن اشکال ندارد.
(۶۳)
(۶۴)
(۶۵)
(۶۶)
