احکام نوین
حضرت آیت‌الله العظمی محمدرضا نکونام (مد ظله العالی)
شناسنامه
| شابک | : | ۹۷۸-۹۶۴-۲۸۰۷-۵۳-۶ |
| شماره کتابشناسی ملی | : | ۱۰۲۹۶۴۶ |
| عنوان و نام پديدآور | : | احکام نوین/محمدرضا نکونام . |
| مشخصات نشر | : | تهران: انتشارات صبح فردا، ۱۳۹۳. |
| مشخصات ظاهری | : | ۱۱۹ ص. |
| موضوع | : | فتوا‌های شیعه — قرن ۱۴ |
| موضوع | : | فقه جعفری — رساله عملیه |
| موضوع | : | مسائل مستحدثه |
| رده بندی دیویی | : | ۲۹۷/۳۴۲۲ |
| رده بندی کنگره | : | BP۱۸۳/۹/ن۸الف۳۳ ۱۳۹۳ |
| سرشناسه | : | نکونام، محمدرضا، ۱۳۲۷ - |
| وضعیت فهرست نویسی | : | فیپا |
(۴)
فهرست مطالب
پیش‌گفتار··· ۱۳
بخش نخست
احکام تقلید و عبادت‌ها
* تقلید··· ۱۷
نشانه‌های بلوغ··· ۱۷
جشن تکلیف··· ۱۸
* طهارت··· ۱۸
غسل··· ۱۸
طهارت الکل··· ۱۹
یکی بودن چاه آشپزخانه و توالت··· ۱۹
تماس با اسمای جلاله··· ۱۹
* نماز··· ۲۰
نماز دانش‌جویان و سربازان··· ۲۰
مخاطب قرار دادن غیر خداوند در نماز··· ۲۰
نماز اهالی دو قطب··· ۲۱
نماز جمعه··· ۲۱
* مسجد··· ۲۲
استفاده از کفش بجا مانده··· ۲۲
* نماز مسافر··· ۲۲
(۵)
* روزه··· ۲۳
استفاده از اسپری ۲۳
روزه گرفتن بچّه··· ۲۳
روزه بیمار··· ۲۳
* اعتکاف··· ۲۴
* خمس··· ۲۴
خمس جهیزیه و مهریه··· ۲۵
خمس سود سهام شرکت‌ها··· ۲۶
خمس حقوق··· ۲۶
خمس خانه یا ماشین··· ۲۷
بخشش خمس··· ۲۷
جایگاه مالیات··· ۲۸
بخش دوّم
احکام زنان
پوشش··· ۳۱
پوشیدن برخی لباس‌های ورزشی ۳۳
نگاه به فیلم‌های ورزشی ۳۴
شرکت در ورزشگاه··· ۳۴
وظیفه مادران در برابر دختران··· ۳۵
برخورد با نامحرم··· ۳۵
اجرای برنامه‌های قرآنی ۳۵
انتخاب وطن شرعی ۳۷
سال خمسی جداگانه برای زن··· ۳۸
بازیگری زنان··· ۳۸
گروه سرود مختلط··· ۳۹
مهریه و دین··· ۳۹
(۶)
بخش سوم
احکام ازدواج و زناشویی
سخت‌گیری در ازدواج··· ۴۳
رفت و آمد پسر و دختر··· ۴۳
دعوت از ارکستر··· ۴۵
اجازه از شوهر··· ۴۶
ایدز··· ۴۶
عقد در زمان شهادت معصومان علیهم‌السلام ··· ۴۷
پوشش مردان··· ۴۷
کف زدن··· ۴۷
لباس شهرت··· ۴۸
نگاه··· ۴۸
زیبایی ۴۹
چَت··· ۴۹
عدّه··· ۵۰
ازدواج موقّت··· ۵۰
ازدواج بدون رضایت پدر··· ۵۰
دست دادن با نامحرم··· ۵۱
رقص زن··· ۵۱
زینت زن··· ۵۲
استمنا··· ۵۲
بخش چهارم
احکام اقتصادی
قالیچه‌هایی با تصاویر مبتذل··· ۵۵
وسایل مشترک ۵۵
آلات لهو و لعب حرام··· ۵۶
(۷)
نشریات منحرف··· ۵۶
زینت‌آلات برای مردان··· ۵۶
عکس ورزش‌کاران زیبایی اندام··· ۵۷
ترقّه و مواد انفجاری ۵۷
چک ۵۷
کالابرگ··· ۵۷
پول··· ۵۸
نقد و نسیه··· ۵۸
شرط پس انداز در وام··· ۵۸
جایزه‌های بانکی ۵۹
وام قرض الحسنه··· ۵۹
رهن··· ۵۹
تعیین سود و مضاربه··· ۵۹
مجسمه سازی ۶۰
مانکن مغازه··· ۶۰
هزینه درگذشتگان··· ۶۰
رباخواری ۶۱
* خوراکی‌ها··· ۶۱
گوشت خرگوش و خرچنگ··· ۶۱
مواد غذایی وارداتی ۶۲
ماهی بسته‌بندی شده··· ۶۲
جدا کردن سر حیوان··· ۶۲
تخم‌مرغ خونی ۶۳
خوردن غذای مضر··· ۶۳
بچه ماهی، بزغاله و گوساله··· ۶۳
(۸)
بخش پنجم
احکام اجتماعی
بزرگداشت عید غدیر خم··· ۶۷
پوشیدن لباس سیاه··· ۶۷
بهترین عمل··· ۶۸
کف زدن در مجالس جشن اهل بیت علیهم‌السلام ··· ۶۸
روضه‌های دروغ··· ۷۱
ادعای ارتباط با امام زمان (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف)··· ۷۱
عید الزّهرا علیهاالسلام ··· ۷۲
برپایی تشییع نمادین··· ۷۲
جلسات ویژه بانوان··· ۷۳
ریختن پول در ضریح··· ۷۳
اقامه نماز ظهر عاشورا··· ۷۴
کنترل جمعیت··· ۷۵
نصب پمپ آب··· ۷۶
ساختن خانه‌های چند طبقه··· ۷۶
مهندسی منازل··· ۷۶
برگه‌های کمک به امور خیریه··· ۷۷
فحش دادن··· ۷۸
معاشرت با خانواده‌های لاابالی ۷۸
اشاعه گناه··· ۷۹
درویشی و صوفی‌گری ۷۹
اجرای علنی حدود··· ۸۱
عید نوروز··· ۸۲
چهارشنبه سوری ۸۲
اعتیاد··· ۸۳
مصرف سیگار··· ۸۳
(۹)
امر به معروف و نهی از منکر··· ۸۴
* نذر··· ۸۵
مسابقات ورزشی ۸۵
بخش ششم
احکام پزشکی
مراجعه به پزشک ناهمگون··· ۸۹
لزوم تحقیق در مراجعه به پزشک ۹۰
نطفه زن و مرد بیگانه··· ۹۰
پیش‌گیری از بارداری ۹۱
خرید و فروش کلیه··· ۹۱
سقط جنین··· ۹۲
ضمانت پزشک ۹۲
دیه عقیم کردن··· ۹۳
تشریح··· ۹۳
دفترچه درمانی ۹۴
بخش هفتم
احکام فرهنگی
ماهواره··· ۹۷
تلویزیون··· ۹۷
شعبده بازی ۹۸
فال‌گیری ۹۸
علوم غریبه··· ۹۸
احضار ارواح··· ۹۹
تکثیر برگه‌های نقل خواب··· ۹۹
لطیفه‌گویی ۹۹
(۱۰)
ریش تراشی و کراوات··· ۹۹
بلند گذاشتن ناخن··· ۱۰۰
تقلّب در امتحان··· ۱۰۰
بازی‌های قمارگونه··· ۱۰۱
رشوه‌خواری ۱۰۱
شطرنج و پاسور··· ۱۰۲
سگ بازی ۱۰۲
* موسیقی ۱۰۲
حق تألیف··· ۱۰۷
مزد تکثیر نوارهای حرام··· ۱۰۸
نوار خوانندگان زن··· ۱۰۸
معامله با گروه‌های مطرب··· ۱۰۸
برنامه‌های خلاف حیا و عفت··· ۱۰۸
نوار و عکس مبتذل··· ۱۰۹
کاریکاتور··· ۱۱۰
مجالس آلوده به گناه··· ۱۱۰
مربی مرد··· ۱۱۱
تبلیغات ورزش··· ۱۱۲
(۱۱)
(۱۲)
پیش‌گفتار
گزاره‌های فقهی دین، مرزهای دیانت اسلام را تعیین می‌نماید و در حوزه عمل به راه‌نمایی باورمندان خود می‌پردازد و از فرهنگ شیعی و ارزش‌های دینی مرزبانی می‌کند و نقش ستیزندگی با موج‌های مهاجم را بر عهده دارد.
این گزاره‌ها، توسط فقیهان پارسا و دانش‌مند با تلاش و اجتهاد فراوان در مجموعه‌های فقهی گردآوری می‌گردد که گزیده‌ای از آن با عنوان «رساله توضیح المسائل» برای عموم و در جهت تبلیغ و نشر احکام عرضه می‌شود.
در سالیان گذشته، با توجه به رشد صنعت و پیدایش فن‌آوری‌های نوین و توسعه ارتباطات، احکام و مسایل نوپدید بسیاری برای مردم و جامعه به وجود آمده است و ذهن آنان را که به عقاید دینی باور و تعهد دارند، درگیر شبهات و مشکلاتی گسترده‌ای نموده است و به طور طبیعی این انتظار را از متولیان امور دینی و حوزه‌های علمیه دارند که به این مسایل و موضوعات نوپدید توجه نموده و احکام شرعی آن را بیان دارند. نوشته حاضر بر این اساس و با توجه به فراوانی داده‌های فقهی و تورم انبوهی از مسایل و احکام در رساله توضیح المسائل که مراجعه به آن را بر عموم اهل دیانت مشکل می‌سازد به نگارش در آمده است تا تنها
(۱۳)
مجموعه‌ای از احکام را بیان دارد که به چنین موضوعاتی ارتباط دارد و مراجعه کننده را به‌راحتی به موضوع و مسأله مورد نیار خود برساند.
«احکام نوین» در هفت بخش تنظیم شده و در همه این بخش‌ها، احکام مسایل نوپدید و موضوعاتی؛ مانند: پوشش زن و پوشیدن لباس‌های ورزشی و شرکت وی در ورزشگاه، خوانندگی زن، رقص وی برای زنان دیگر و حکم وی در انتخاب وطن، خمس جهیزیه و مهریه، و احکام معاملات و خرید و فروش چک، پول، آلات لهو و عکس‌ها و فیلم‌های مبتذل و هم‌چنین مجسمه سازی، پوشیدن لباس زنانه در فیلم‌ها برای مردان، احکام فال‌گیری و احضار ارواح، موسیقی، زیبایی صورت و جراحی پلاستیک، رابطه دختر و پسر، چت، نگاه به نامحرم، ماهواره، اینترنت و مانند آن بررسیده شده است.
این رساله هرچند در زمینه پرسش‌ها با دیگر نوشته‌های آیات عظام همگونی دارد، در پاسخ به آن دارای تفاوت‌های اساسی است که خواننده محترم آن را با مطالعه این کتاب در می‌یابد.
وآخر دعوانا أن الحمد لله ربّ العالمین
(۱۴)
(۱۵)
(۱۶)
بخش نخست: احکام تقلید و عبادت‌ها
« تقلید »
س « ۱ » ـ نوجوانانی که به سن تکلیف می‌رسند چگونه تقلید نمایند؟
ج ـ در مسایل دینی باید از مجتهد دارای شرایط تقلید نمود و اگر مجتهدی برتر یا دانش‌مند و خبره و کارشناس‌تر از دیگران است یا فرد خبره‌ای کسی را برتر بداند که خبره‌ای دیگر با تشخیص او مخالفت نداشته باشد، لازم است از او پیروی شود، ولی جست‌وجو برای یافتن اعلم لازم نیست.
س « ۲ » ـ آیا باقی بودن بر تقلید از مجتهد میت نیازمند رجوع و اجازه گرفتن از مجتهد زنده می‌باشد؟
ج ـ باقی بودن بر تقلید از مجتهد میت و درگذشته و تقلید ابتدایی از وی، در صورتی که صاحب شرایط باشد جایز است و نیازی به رجوع به مجتهد زنده؛ خواه اعلم باشد یا غیر اعلم، ندارد.
نشانه‌های بلوغ
س « ۳ » ـ سن بلوغ چه زمانی است؟
ج ـ نشانه‌های بلوغ در پسر و دختر، یکی از دو مورد زیر است:
۱ ـ روییدن موی خشن و زِبر در زیر شکم (بالای شرم‌گاه) بنابراین،
(۱۷)
موی نرمی که پیش از آن در این ناحیه می‌روید، نشانه بلوغ نیست.
۲ ـ بیرون آمدن منی؛ خواه در خواب باشد یا بیداری.
جشن تکلیف
س « ۴ » ـ جشن تکلیف‌هایی هم‌اکنون برای نونهالان برگزار می‌گردد که در برخی از آن مجالس به‌جای این‌که نونهالان و حاضران، به مسایل دینی، حلال و حرام الهی و عبادت‌ها توجه داده شوند، آن‌ها را با زدن و رقصیدن همراه می‌نمایند. تکلیف شرعی برپایی این‌گونه مجالس چیست؟
ج ـ جشن تکلیف باید زمینه آگاهی و بسترسازی جاذبه‌مند و مناسب نسبت به باورهای دینی و اهتمام نونهالان به امر بلوغ و تکلیف باشد و نباید همراه غفلت و تباهی یا تنها به‌صورت شکلی و برای سرگرمی باشد.
«طهارت»
غسل
س « ۵ » ـ کسی که به سبب ندانستن مسأله یا سستی در عمل، غسل‌های واجب خود را انجام نداده است، برای عبادت‌های خود؛ مانند: نماز و روزه، چه تکلیفی دارد؟
ج ـ اگر نوبالغی در انجام غسل خود اهمال و سستی نموده است، نماز و روزه‌های خود را قضا کند و افزوده بر آن، برای روزه‌های خود کفاره بپردازد و چنان‌چه در اثر ندانستن مسأله، غسل نکرده باشد، باید نمازهای از دست رفته را قضا نماید و اگر در یادگرفتن مسأله، کوتاهی نکرده باشد، روزه‌های وی تنها قضا دارد، و در غیر
(۱۸)
این صورت، کفاره نیز بر عهده وی می‌باشد، و کسی که به هیچ وجه نمی‌دانسته است جنابت چیست و جنب کیست، پس از آگاهی، فقط لازم است روزه‌های خود را قضا کند.
س « ۶ » ـ موهای سر یا ابرو را می‌توان با کاشتن مو ترمیم نمود، حال وضو یا غسل با موی کاشته شده چه حکمی دارد؟
ج ـ موی کاشته شده، همانند دیگر موهای بدن است و موی شخص به شمار می‌آید، و از این جهت اشکالی پیش نمی‌آورد.
طهارت الکل
س « ۷ » ـ الکل صنعتی و طبی پاک است یا نجس، و در صورت پاکی، خوردن آن حرام است یا مباح؟
ج ـ به‌گونه عادی، خوردن الکل صنعتی و طبی، بدون همراه شدن با آب یا مایه‌ای روان میسر نمی‌باشد و چون زیان‌بار یا کشنده است، حرام می‌باشد، ولی به هر حال، هر دو نوع الکل یاد شده پاک است.
یکی بودن چاه آشپزخانه و توالت
س « ۸ » ـ آیا مشترک بودن چاه آشپزخانه و توالت اشکال دارد؟
ج ـجداسازی چاه آشپزخانه و توالت هرچند توفیقی است که از جامعه سلب شده است، اشکال ندارد.
تماس با اسمای جلاله
س « ۹ » ـ آیا عباراتی؛ مانند: «باسمه تعالی»، «یاهو» یا کلمات فارسی؛ مانند: «خدا»، حکم اسمای جلاله را دارد و از دست زدن بدون طهارت به آن باید خودداری نمود یا خیر؟
ج ـ اسم خداوند متعال به هر زبانی که باشد، حکم لفظ جلاله (اللّه) را دارد و عباراتی مانند: «باسمه تعالی» و «یا هو» از اسمای الهی به شمار می‌رود.
(۱۹)
«نماز»
نماز دانش‌جویان و سربازان
س « ۱۰ » ـ کسانی که برای درس خواندن، هفته‌ای یک یا دوبار، بیش از مسافت شرعی سفر می‌کنند؛ مانند: دانش‌جویان، سربازان، معلّمان و کارمندان، آیا دائم‌السفر شمرده می‌شوند؟ حکم نماز و روزه آنان چیست؟
ج ـ کسانی که ویژگی یاد شده را دارند، مانند کسی هستند که بسیار سفر می‌نماید و کثیرالسّفر به شمار می‌روند و نماز آنان تمام و روزه آنان درست است؛ هرچند سفر آن‌ها تنها برای تحصیل است و شغلی را پیشه خود نکرده باشند.
س « ۱۱ » ـ دانش‌آموزان، دانش‌جویان، معلّمان، سربازان و کارمندانی که برای تحصیل، سربازی یا شغل و کار خود، هفته‌ای یک روز یا بیش‌تر مسافت شرعی (۴۵ کیلومتر) سفر می‌کنند، حکم نماز و روزه آن‌ها چیست؟
ج ـ نماز همه گروه‌های یاد شده حتی در سفر اول تمام، و روزه‌های آنان صحیح است.
مخاطب قرار دادن غیر خداوند در نماز
س « ۱۲ » ـ اگر در نماز به هنگام گفتن «ایاک نعبد و ایاک نستعین» کسی را قصد کند (اعم از ائمه یا مرشد و قطب) و صورت او را در نظر بگیرد یا شکل او را در ذهن، حاضر کند و این باور را داشته باشد که خطاب باید به خداوند باشد، ولی چون خدا دیده نمی‌شود تا مخاطب قرار گیرد باید طلعت احمد صلی‌الله‌علیه‌وآله و حیدر علیه‌السلام را در نظر گرفت و چون نمی‌توان صورت آن‌ها را نیز تصور کرد، باید صورت مرشد را تداعی نمود، آیا این عقیده،
(۲۰)
درست است و نمازی که ویژگی یاد شده را دارد، صحیح می‌باشد؟
ج ـمخاطب قرار دادن غیر خداوند متعال در نماز، آن را باطل می‌نماید و انحراف از دین می‌باشد.
نماز اهالی دو قطب
س « ۱۳ » ـ نماز و روزه اهالی دو قطب چگونه است؟
ج ـ اوقات نماز و روزه دو قطب شمال و جنوب هماهنگ با اوقات منطقه معتدلی که نزدیک‌تر به آن است می‌باشد.
نماز جمعه
س « ۱۴ » ـ اگر مأموم به رکعت دوم نماز جمعه برسد، آیا لازم است در رکعت دوم خود قنوت را پیش از رکوع بجا آورد یا می‌تواند آن را پس از رکوع بجا آورد؟
ج ـقنوت یاد شده پس از رکوع انجام می‌گیرد.
س « ۱۵ » ـ هنگام ایراد خطبه‌های نماز جمعه، برخی از نمازگزاران‌به صحبت کردن می‌پردازند و به خطبه گوش نمی‌دهند یا برخی به هیچ وجه به خطبه‌ها نمی‌رسند و هنگام نماز به مصلاّ می‌رسند، حکم نماز آنان چیست؟
ج ـ چنان‌چه نماز جمعه با شرایط لازم اقامه شود، نماز جمعه از نماز ظهر بسنده می‌کند؛ هرچند نمازگزار در میان خطبه سخن گوید. البته، سکوت و گوش دادن به خطبه‌ها از اخلاق اسلامی است.
س « ۱۶ » ـ هنگام ایراد خطبه‌های نماز جمعه، خواندن نماز واجب یا مستحب در مصلاّ و جایگاه برپایی نماز جمعه چه حکمی دارد؟
ج ـکاری که پراکندگی و ناآرامی خطبه‌ها را در پی داشته باشد، نباید انجام گیرد؛ هرچند نماز و دعا خواندن باشد.
(۲۱)
«مسجد»
س « ۱۷ » ـ در برخی از مساجد قدیمی به بهانه باستانی بودن آن، از هرگونه تصرفی برای استفاده عبادی؛ مانند: نصب در و پنجره جلوگیری می‌شود. با توجه به این که واقفان مسجد آن را برای انجام عبادت بنا نهاده‌اند، آیا سازمان میراث فرهنگی می‌تواند با این ادعا از استفاده عبادی آن جلوگیری کند؟
ج ـاگر مصالح مسجد و کشور ایجاب کند، برابر قانون دولت اسلامی می‌توان استفاده از مسجدی را محدود یا تعطیل نمود.
س « ۱۸ » ـ حکم ورود غیر مسلمان به مسجد برای بازدید از آثار باستانی آن چیست؟
ج ـاگر برای نشان دادن اهتمام، عظمت و موقعیت مسجد باشد، با رعایت حفظ حرمت و شؤون مسجد، ورود کافر و خروج وی در مدت کوتاه و برای بازدید اشکال ندارد.
استفاده از کفش بجا مانده
س « ۱۹ » ـ گاهی در مساجد یا اماکن همگانی کفش‌ها جابه‌جا می‌شود، آیا استفاده از کفش بجا مانده اشکال دارد؟
ج ـکفش بجا مانده در حکم اشیایی است که مالک آن ناشناخته است (مجهول‌المالک) است و ارتباطی به کفش گم شده ندارد، مگر اطمینان داشته باشد که با کفش کسی که کفش وی را برده، تبدیل شده است.
«نماز مسافر»
س « ۲۰ » ـ کسانی مانند کارمندان که برای دوره‌ای موقت؛ مانند: ده سال یا کم‌تر یا بیش‌تر به جایی می‌روند، آیا شهری که در آن کار می‌کنند،
(۲۲)
وطن آنان به شمار می‌آید؟ معیار وطن چیست؟
ج ـ در تحقّق توطّن و گرفتن وطن، دو چیز لازم است:
یکم ـ برای ماندن در آن‌جا به مدتی از زمان مقید نباشد؛ برای نمونه، دو یا ده سال ماندن را قصد نکند؛
دوم ـ قصد جدی توطّن یا عارضی بودن وطن در تحقّق آن نقش داشته باشد که می‌توان با قصد توطّن، اولین نماز را تمام بجا آورد.
«روزه»
استفاده از اسپری
س « ۲۱ » ـ برخی از بیماران به آسم برای باز کردن راه تنفس مجبور به استفاده از اسپری سالبوتامول و… می‌باشند، حکم روزه این افراد چیست؟
ج ـ استفاده از اسپری برای روزه‌دار مبتلا به آسم اشکال ندارد.
روزه گرفتن بچّه
س « ۲۲ » ـ روزه گرفتن در سن نه سالگی برای دختر بچه‌ها مشقّت دارد، آیا آنان می‌توانند به‌خاطر ضعف و ناتوانی روزه نگیرند؟
ج ـصرف ضعف و نونهالی، ملاک جواز ترک روزه نیست و ملاک تکلیف روزه، بلوغ است، و در جامعه ما کم‌تر پیش می‌آید که دختر در نُه سالگی بالغ شود.
روزه بیمار
س « ۲۳ » ـ دکتری بیمار را از روزه گرفتن منع می‌کند، ولی وی خود می‌داند که روزه برای او زیانی ندارد، حال تکلیف وی چیست؟
ج ـ چنان‌چه شخص، ترس از زیان ندارد، لازم است روزه بگیرد.
(۲۳)
«اعتکاف»
س « ۲۴ » ـ چند سالی است که سنّت حسنه اعتکاف با حضور جوانان رونق خاصی پیدا کرده، چه سفارشی در این باره برای جوانان لازم است؟
ج ـاعتکاف اگر جدی باشد و زمینه خودسازی داشته باشد، بهترین فضای معنوی و سازنده برای جامعه امروز ماست.
«خمس»
س « ۲۵ » ـ آیا پولی که جوانان برای ازدواج یا خرید مسکن پس‌انداز می‌کنند یا برای حج می‌پردازند و سال‌ها در بانک می‌ماند، خمس دارد؟
ج ـ پولی که به سبب کمبود، عسر یا حرج، برای ازدواج یا خرید مسکن پس‌انداز شده است و می‌توان در هر موردی به‌کار گرفته شود، باید خمس آن پرداخت شود، مگر به گونه‌ای کنار گذارده شود که منحصر به همان امر مورد نظر باشد. پولی که برای حج پرداخت می‌شود، جزو هزینه سال است؛ هرچند در سال‌های بعد به حج برود و اگر پس از چند سال به هر علت به حج نرود و پول را پس بگیرد، جزو درآمد آن سال به‌شمار می‌آید که اگر تا پایان سال خمسی هزینه زندگی نشود، خمس به آن تعلق می‌گیرد.
س « ۲۶ » ـ کسی که اهل پرداخت خمس نیست یا زکات واجب مال خود را نمی‌پردازد، رفت و آمد و استفاده از اموال وی چه حکمی دارد؟
ج ـ اگر اطمینان ندارید که خمس به مال مورد مصرف شما تعلق دارد، اشکال ندارد و تجسّس در این رابطه لازم نیست.
(۲۴)
خمس جهیزیه و مهریه
س « ۲۷ » ـ آیا پول یا اجناسی که والدین جهت جهیزیه دختر کنار می‌گذارند، خمس دارد؟
ج ـ اگر در طول سال به مرور، اجناسی برای دختر به عنوان جهیزیه خریداری شود، خمس ندارد، ولی اگر پول آن کنار گذارده شود، چون عنوان سرمایه دارد و می‌توان برای هر کاری استفاده نمود، باید خمس آن داده شود، مگر به‌گونه‌ای کنار گذارده شود که حالت انحصار پیدا کند و به مصرف دیگری نرسد.
س « ۲۸ » ـ آیا به مهریه‌ای که زن می‌گیرد، مالی که به ارث می‌رسد و پول یا مالی که هبه و بخشش است، خمس تعلق می‌گیرد؟
ج ـ مهریه و ارث خمس ندارد، ولی هبه و هدیه، اگر اندک نباشد و سال بر آن بگذرد و در هزینه زندگی مصرف نشود، خمس دارد.
س « ۲۹ » ـ آیا تفاوت قیمت مال ارثی؛ مانند: زمین یا خانه، از زمان ارث تا زمان فروش آن مشمول خمس است؟
ج ـ در صورت فروش، ترقی قیمت آن جزو درآمد سال فروش است که اگر تا پایان سال خمسی در هزینه زندگی مصرف نشود، باید خمس آن پرداخت گردد.
س « ۳۰ » ـ آیا به پولی که برای حج و عمره مفرده پرداخت شده و پس از گذشت چند سال با آن به حج یا عمره مفرده مشرّف می‌شود، خمس تعلق می‌گیرد؟
ج ـ اگر سال خمسی داشته و از درآمدِ میان سال ثبت نام کرده است، خمس ندارد.
(۲۵)
س « ۳۱ » ـ نماز خواندن در زمین یا لباسی که متعلَّق خمس است و خمس آن پرداخت نشده است، چه حکمی دارد؟
ج ـ برای صاحب زمین و لباس اشکال دارد، ولی برای دیگران، اگر ندانند که خمس آن پرداخت نشده است، اشکال ندارد.
س « ۳۲ » ـ پدری اهل وجوهات و خمس نیست، استفاده خانواده و فرزندان او از عین مالی که خمس به آن تعلق گرفته است چه حکمی دارد؟ توجه شود که افراد خانواده درآمد دیگری برای گذراندن زندگی ندارند.
ج ـپس از توصیه و یادآوری بر پرداخت خمس، تکلیفی به عهده افراد خانواده نیست.
خمس سود سهام شرکت‌ها
س « ۳۳ » ـ در برخی مؤسسات و کارخانه‌ها که افرادی دارای سهام می‌باشند، تقسیم سود سهام در میان سال خمسی صورت می‌گیرد، ولی این سود پس از گذشت پنج تا شش ماه و پس از سال خمسی به عضو پرداخت می‌گردد، آیا به این سود، خمس تعلق می‌گیرد؟
ج ـ سود گفته شده جزو درآمد سالی که به دست می‌آید شمرده می‌شود.
خمس حقوق
س « ۳۴ » ـ آیا پولی که برخی ادارات؛ مانند: بنیاد شهید یا سازمان جانبازان به خانواده‌ها و پولی که پس از فوت شوهر از حقوق یا بیمه شوهر به زن داده می‌شود یا برعکس، خمس دارد؟
ج ـ اگر بیش از مصارف سال باشد، خمس دارد.
(۲۶)
س « ۳۵ » ـ آیا به پاداشی که پس از بازنشستگی به کارمندان داده می‌شود، خمس تعلق می‌گیرد؟
ج ـاگر سال بر آن بگذرد و صرف هزینه زندگی نشود، خمس دارد.
خمس خانه یا ماشین
س « ۳۶ » ـ خانه یا ماشینی که انسان می‌فروشد تا با پول آن وسیله یا خانه دیگری بخرد، آیا خمس آن به محض فروختن واجب است یا اگر سال بر آن گذشت و خرج نشد، باید خمس آن پرداخت گردد؟
ج ـچنان‌چه خمس خانه و ماشین فروخته شده پرداخته نشده است، باید بی‌درنگ پرداخت شود و اگر محاسبه و پرداخت شده باشد و پس از فروش تا پایان سال مصرف شود، خمس ندارد و در غیر این صورت، به افزوده بر مقدار محاسبه شده، خمس تعلّق می‌گیرد.
بخشش خمس
س « ۳۷ » ـ برخی از افراد، بخشی از خمس را می‌بخشند، آیا خمس قابل بخشش است؟
ج ـدر صورتی که مصالح شرعی و مشکلات افراد شیعه ایجاب کند، شارع اجازه داده است مجتهد به اندازه‌ای ارفاق و مدارا داشته باشد و به‌گونه‌ای مصالح برخی موارد را لحاظ نماید، ولی بخشش‌های بدون مورد برای جلب نظر افراد، به هیچ وجه تکلیف پرداخت خمس را از عهده فرد رفع نمی‌نماید.
س « ۳۸ » ـ آیا اذن مجتهد برای مصرف سهم امام در امور خیر و رساندن سهم سادات به مستحقان آن لازم است؟
ج ـدر صورتی که مجتهد بتواند پس از اخذ سهم سادات، آن را به مستحقان در مراکز دور و نزدیک برساند، اجازه لازم است و در
(۲۷)
مناطقی که مجتهد، چنین نقشی را ایفا نمی‌کند، اجازه لازم نیست و بده‌کار، خود می‌تواند سهم سادات را به اهل آن برساند. سهم امام باید در ابتدا به مصارف علمی و هزینه اهل علم و رفع مشکلات و ارتقای زندگی طلاّب و عالمان دینی برسد و سپس در صورت امکان، در مصارف دیگر هزینه شود و با وجود نیازمندی اهل علم، مصرف خمس در جهت دیگری جایز نیست و اگر مجتهدی برای رفع جدی هزینه‌های یاد شده گام بر ندارد یا قدرت اعطای آن را نداشته باشد یا فراهم آوردن درآمد چنین هزینه‌هایی را به صورت جدی دنبال نکند، پرداخت سهم به وی جایز نیست.
جایگاه مالیات
س « ۳۹ » ـ آیا پرداخت مالیات یا انفاق‌های مستحبی به فقیران از خمس کفایت می‌کند و در صورتی که بسنده نمی‌باشد، پرداخت مالیات چه جای‌گاهی در فقه دارد؟
ج ـ پرداخت مالیات، کفایت از خمس نمی‌کند، ولی پرداخت آن، حکم هزینه زندگی را دارد که اگر در میان سال پرداخت شود، خمس ندارد.
(۲۸)
(۲۹)
(۳۰)
