معرفی چند اثر از آیت الله نکونام

معرفی چند اثر از آیت الله نکونام^(۱)

آیت‌الله نکونام که به تدریس خارج فقه و اصول در حوزه علمیه قم و در کنار آن به تحقیق و پژوهش در زمینه‌های گوناگون دین‌پژوهی اشتغال دارند، آثار متعددی از ایشان منتشر شده است. شمار فراوان کتاب‌های ایشان و محتوای پربار آن، گروه اندیشه را بر آن داشت که در ایام برپایی نمایشگاه کتاب تهران، به گونه‌ای گسترده‌تر به معرفی چند اثر از مجموعه آثار این استاد فرزانه که از سوی انتشارات ظهور شفق (قم) منتشر شده است بپردازد:

زن؛ مظلوم همیشه تاریخ

کتاب «زن؛ مظلوم همیشه تاریخ» که چهار جلد از آن

۱- روزنامه خراسان، یکشنبه ۱۶ اردیبهشت ۱۳۸۶، ۱۸ ربیع الثانی ۱۴۲۸، شماره ۱۶۶۸۹٫

(۱۱۳)

منتشر شده، کتابی است پژوهشی، اجتماعی و انتقادی که موجودیت گذشته و اکنون جامعه ما را به چالش می‌کشاند و چهره درستی از موقعیت زن مسلمان ارایه می‌دهد. این کتاب شامل دوازده بخش است: بخش نخست از برخورد زن و مرد در جامعه آغاز می‌شود و به پوشش و عریانی می‌پردازد. در این کتاب برای «پوشش» استدلال می‌کند و در نهایت میان پوشش و حجاب تفاوت قایل می‌شود و تنها پوشش و عفاف را تکلیف می‌داند. این اثر، برای استواری جامعه و زیرساخت‌های آن، همراهی و همدلی در قالب ازدواج را یک ضرورت می‌داند و ایراد به اصل ازدواج را پاسخ می‌گوید. این اثر ازدواج را فراتر از یک آمیزش می‌داند و آن را سکوت، آرامش، امنیت، زندگی، کامیابی و شیرین کامی می‌شمارد، عشق را همت زن می‌داند و مطلوبیت آن را در قالب‌های گوناگون و به‌ویژه در تربیت فرزند ظاهر می‌کند.

در بخش سوم، تحقق عملی ازدواج را با خواستگاری، نامزدی و ازدواج پیگیری می‌کند و می‌گوید خواستگاری یک سویه و مرد سالارانه نیست و زن نه ضعیف که عزیز است و در این زمینه باید خیال‌پردازی‌ها را کنار گذاشت و طلسم‌ها را شکست.

به اعتقاد نویسنده، خواستگاری امری است که می‌تواند از سوی زن یا مرد باشد.

(۱۱۴)

در بخش چهارم که بخش نخست جلد دوم کتاب است، تعدد ازدواج و مسأله طلاق دنبال می‌شود و به نظر نگارنده کتاب، تعدد ازدواج نه یک تکلیف است و نه اخذ مجوز شرعی آن چندان آسان می‌باشد و طلاق نیز اگرچه یک واقعیت تلخ است، کینه‌توزی و نابودی نیست. در بخش پنجم، ازدواج موقت و ترسیم درست آن و بحث انحراف‌های جنسی دنبال می‌شود. در این بخش آمده است که ازدواج موقت به زیان زن نیست. در بخش ششم، اسلام و مسایل جنسی، آموزش جنسی و عشق و کامیابی ترسیم و بیان می‌شود که زناشویی، مسایل جنسی و کامیابی، شکوفه و گل زندگی خانوادگی است.

در بخش هفتم که ابتدای جلد سوم است، انتقاد از مردسالاری دینی، بیان افکار جاهل و تفاوت‌های درست زن و مرد مطرح می‌شود و اساس جامعه سالم و نگاه دین به زن و مرد و حقوق هر یک بر دیگری بیان می‌شود. در بخش هشتم، زن در آفرینش و توهم کاستی‌ها دنبال می‌شود و در بخش نهم، مظلومیت زن و حمایت منطقی و آگاهانه دین از زن مورد بحث قرار می‌گیرد.

بخش ده و یازده به اشتغال زن، آواز زن، دیه زن و مسایلی از این گونه اختصاص یافته و در بخش دوازدهم که

(۱۱۵)

بخش پایانی است، زن و سمت‌های کلان، صدارت و ریاست زن و مسایلی چون ملکه سبا و حکومت دختر کسرا مورد بررسی قرار گرفته است.

اساس این کتاب چهار جلدی در راستای زیر ساخت‌های علمی و اجتماعی است و اهمیت مباحث در این است که از دیدگاه اجتماع و واقعیت‌های موجود دنبال می‌شود و از دریچه اجتماع به خانه و منزل می‌نگرد.

مقامات عارفان

در کتاب مقامات عارفان، آیت‌اللّه نکونام به شرح تفصیلی و گسترده نمط نهم و دهم «اشارات و تنبییهات» ابن سینا می‌پردازند. بوعلی، در نمط نهم داستان سلامان و ابسال را باز می‌گوید که از شعرها و معماهای عرفانی به شمار می‌رود. این داستان به شرح ماجرای انسان و شناخت وی و مسیر کمالات او می‌پردازد و می‌توان گفت که شیخ، نماد انسان عارف را سلامان و نماد درجه وی را ابسال می‌داند و با توجه به ویژگی‌های داستان‌های سمبلیک (نمادین) وی مرد را که صاحب اقتدار و عقل است، نمونه انسان عارف و زن را که مظهر زیبایی و کمال و ظهور عشق است مظهر درجات عرفانی می‌داند. شرح حاضر به نقد و بازاندیشی گزاره‌های این کتاب می‌پردازد و پیچیدگی‌ها، نازک اندیشی‌ها و ارزش صدق

(۱۱۶)

داده‌های این دو نمط عارفانه را تبیین می‌کند. نویسنده در این کتاب، رویکردی فلسفی دارد و به بیان ظرایف سلوک و عرفان از زبان حکیم بسنده می‌کند.

صحیفه عشق

این اثر برگرفته‌ای است کوتاه از دعای مکارم اخلاق صحیفه سجادیه سید عشاق؛ حضرت سجاد علیه‌السلام . صحیفه سجادیه که به سبب سنگینی حقایق و عظمت محتوا کم‌تر مورد توجه قرار گرفته است، پس از قرآن کریم، بیش‌ترین ویژگی‌ها و نشان‌های الهام‌های ربوبی را ارایه می‌دهد و والاترین کتاب عرفان و اخلاق به شمار می‌رود و در این میان، دعای «مکارم الاخلاق» ویژگی خاص خود را دارد.

«صحیفه عشق» گزیده‌ای از درس‌های آیت‌اللّه نکونام است که سالیان پیش در جمع حوزویان ایراد شده و سپس به قلم ایشان نگارش یافته است. این مقدمه، منبع استنتاج گزاره‌های اخلاقی را در سه حوزه کلامی، فلسفی و عرفانی می‌شناسد و مراتب چهارگانه اخلاق عرفانی و گونه‌های اخلاق فلسفی و عرفانی را بر می‌شمارد و معیار سنجش هر یک از مکتب‌های اخلاقی را ارایه می‌دهد و در ادامه به این پرسش که عرفان چیست و عارف کیست پاسخ می‌دهد. سپس واژه مکارم اخلاق را بررسی و به برخی از پرسش‌های مطرح در فلسفه اخلاق پاسخ داده است.

(۱۱۷)

خدا انکاری و اصول الحاد

«خدا انکاری و اصول الحاد» کتاب دیگری است از استاد نکونام که در مقدمه آن می‌خوانیم: پرسش اساسی و دایمی بشر این بوده و هست که آیا خدا هست یا نیست؟ و اگر خدا باشد چه تأثیری در عالم و چه تفاوتی برای عالمیان خواهد داشت؟ اگر خدا نباشد، چه تغییری در جهان هستی پیش خواهد آمد و رابطه موجودات با هم، با وجود و با این موجود که در هر حال خود را محور هستی و سالار قافله وجود و سکاندار سفینه حیات می‌داند به چه کیفیت خواهد بود؟ و اگر هستی نظام احسن است و کیفیت طبیعی و مطلوب را داراست، پس این همه نقص و ضعف، کمبود، قتل، غارت، شرارت و مرارت در میان موجودات چیست؟ اگر فاعل هر چیز و صاحب همه کس و سرنوشت ساز و عافیت آفرین همگان خداست، چرا محرومیت دنیایی، حرمان ابدی و نهایت تلخ اخروی از آنِ آدمیان باشد؟ این‌ها نمونه‌ای از پرسش‌هایی است که در کتاب «خدا انکاری و اصول الحاد» مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

چند اثر دیگر

الگوهای اندیشه دینی، نغمه‌های عرفانی، فلسفه نوین، اسلام؛ هویت همیشه زنده، عوالم مینا و… از جمله دیگر

(۱۱۸)

آثار آیت‌اللّه نکونام است که در قطع کوچک‌تر (پالتویی) چاپ شده و هریک موضوعی مهم از موضوع‌های اعتقادی و اجتماعی را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. گروه اندیشه تاکنون چندین بار در موضوع‌های گوناگون به طور مبسوط با آیت‌اللّه نکونام مصاحبه کرده است.

(۱۱۹)

(۱۲۰)